Sual
541: Mürsələt surəsinin 30-cu ayəsində danışılan “üç şaxəli kölgə”
nədir?
Cavab: Ayədə
deyilir: “Cəhənnəm dumanının üç şaxəli kölgəsinə tərəf gedin”.
Burada nəyin nəzərdə tutulduğu bilinmir.
Sual 542: Namazın
sonunda salam verməyin mənası nədir?
Cavab: Namazdan
çıxmağı bildirir. Eyni zamanda ibadətdə də sülh və salamatlığın
əsas olduğunu xatırladır.
Sual 543: Qadınlar
cümə namazına getməlidirmi?
Cavab: Cümə
surəsinin 9-10-cu ayələrində deyilir: “Ey iman gətirənlər! Cümə
günü namaza çağıran azan oxunan zaman, Allahı anmağa tələsin,
alış-veriş işlərini qoyun bir yana. Bunun sizə xeyrini bilsəydiniz.
Elə ki, bitirdiniz namazı, dağılışın yer üzünə. Allahın lütfündən
pay diləyin. Allahı çox anın ki, bəlkə uğura uğrayasız”. Göründüyü
kimi, xitab kişilərə yox, bütün möminlərədir. Qadınların bu
namazda iştirakını çətinləşdirən üzrlü səbəblər ola bilər. Amma
qadınların cümə namazına getməməsini prinsip halına gətirmək
yanlışdır.
Sual 544: Nəriman
bəyin il yarım bundan əvvəl Budapeşt şəhərində 6 ay müddətində
yaşamaqla Quranı mükəmməl şəkildə tərcümə etdiyini qəzetlərdən
oxudum.. Nəriman bəy öz tərcüməsini nəşr etdirmək fikrində idi.
Bu tərcümə nəşr olunmuşdursa, onu necə və haradan əldə etmək
olar?
Nicat Əhmədli
Cavab: Quranın
Nəriman Qasımoğlu tərəfindən hazırlanmış yeni tərcümə variantı
çap üçün hazırdır. Müəllif özü keyfiyyətcə yeni tərcüməsi üzərində
son redaktə işlərini də artıq çoxdan başa çatdırmışdır. Təəssüf
ki, bu əsərin çapının maliyyələşməsi məsələsi həllini hələ də
tapmadığı üçün nəşri də ləngiməkdədir...
Sual
545: Bəzi alimlər kisilərin beyin həcminin daha böyük və beyin
qırıslarının daha çox olduğuna görə kisilərin daha ağıllı, bəziləri
isə qadınların beyin qırışlarının daha dərin olduğuna görə qadınların
daha ağıllı olduğunu bildirirlər. Dini mənbələrdə qadın və kisinin
əqli qabiliyyətində fərqin olması barədə hər hansı bir məlumat
var? Və ümumiyyətlə yaradılışdan insanlar beyin fəaliyyətinə
görə bir-birindən fərqlidirlərmi? (Yəni Allah tərəfindən kimlərəsə
çox, kimlərəsə az istedad verilirmi?)
Nigar Əhmədli
Cavab: Din
adına qələmə verilən hədis ədəbiyyatında qadın əqli baxımdan
aşağılanan bir biçimdə təqdim olunur. Bu üzdən də, məsələn,
hədislərin birində qadınlardan dövlət başçısı olmaz fikri də
aşılanır. Yəni dövlət başçısı qadın olan məmləkət guya zavala
uğrayar və s. Yanlış fikirdir, çünki Quranda Səba məlikəsi qismində
təqdim edilən qadın ağıllı və tədbirli bir ölkə başçısıdır,
başçılıq etdiyi məmləkətin idarəçiliyini də Quranda təlqin olunan
“şura” (məsləhət-məşvərət) prinsipi ilə aparır. Burada kişi
və qadının üstünlüyündən söz salmaq Quran məntiqinə ziddir.
Kişinin və qadının yaradılışdan fərqli və üstün cəhətləri var
ki, bunlara toxunan müqəddəs Kitabımızda Rəbbimiz belə buyurur:
“O nəsnənin istəyində olmayasız ki, bəzinizi bəzinizdən onunla
Tanrı üstün tutmuş. Nəyi qazanmışlarsa, kişilərə bundan bir
pay düşər. Nəyi qazanmışlarsa, qadınlara bundan bir pay düşər.
Tanrıdan Onun lütfünü diləyin. Tanrı, şəksiz, hər nəsnəni biləyən”.
(4, 32)
Və təbiidir
ki, yaradılışdan insanlar istedad baxımından bir-birindən fərqlidirlər.
Rəbbimiz buyurur: “Hər bilik yiyəsindən üstün bir biləyən var”
(12,76). Bu, istedad üstünlüyünə dair açıqlama ümumi səciyyədədir,
kişilərin qadınlardan üstünlüyünə aid deyil. Uca Yaradan Öz
Yazısında təsdiq edir ki, cinsi mənsubiyyətindən asılı olmayaraq
Öz istəyilə kiminə az, kiminə çox istedad bəxş edir.
Sual
546: Quranda qadınların bas örtüsü (hicab) geyinmələrinin mütləq
olduğu varmı?
Cavab: Quranda “hicab” sözü 7 ayədə keçir və o 7 ayənin heç
birində bu, baş örtüyü və ya hansısa başqa bir geyim üçün nəzərdə
tutulmur.
Baş örtüyü ilə bağlı iki mövqe var. Nur surəsinin 31-ci surəsində
bir geyim məsələsinə toxunulur. Baş örtüyü tərəfdarları qadınların
saçlarının örtülməsi zərurətini həmin ayə ilə əsaslandırmağa
çalışırlar. Ifadənin ərəbcəsi belədir: “valyadribnə bixumuruhinnə
alə cuyubihinnə” (“Örtüklərini vursunlar döşlərinin üstünə”).
Bunun əksinə olanlar deyir ki, “örtmək” bildirən və X-M-R kökündən
düzəlmə bu söz mütləq mənada sadəcə “örtük” anlamındadır. Həmin
sözün nə “baş”, nə də “saç” sözü ilə əlaqəsi yoxdur. Əsas hədəf
sinənin açıq olmamasıdır. Bu istiqamətdə mübahisələr hələ də
bitməyib.
Sual
547: Cünubluq nədir? Cünub olan şəxs qüsl etməsə, orucu pozularmı?
Şəms
Cavab: “Cənabət” və ya “cünubluq” “cünb” kökündəndir və “yaxınlıq”
mənası (cinsi mənada) verir. “Qüsl” isə yuyunmaq deməkdir. Ərəbcədə
bədənin hər hansı hissəsinin yuyulmasına “qüsl” deyilir. Amma
dini terminologiyada “qüsl” başdan ayağa, ağız və buruna su
almaqla yuyunmaq mənasında işlənir. Qurana görə, cünub şəxs
tam yuyunmadan (qüsl almadan) namaz qıla bilməz (Məidə 6, Nisə
43). Cünubluğun orucu pozması haqda fikirlər Quranda öz təsdiqini
tapmır.
Sual
548: Bilmək istərdim, həqiqətən də cadu, bəd nəzər, bəd dua
varmı? Əgər varsa, bunlardan qorunmaq ücün nə etmək lazımdır?
Nigar
Cavab: Dediklərinizin hamısı var. Quranda cadu
ilə insanlara təsir etməyin mümkünlüyü inkar olunmur: «De ki,
«Mən sığınıram qaranlıqdan səhəri yarıb çıxaran Rəbbə, qaçıram
Onun yaratdıqlarının şərindən, qatılaşan qaranlığın şərindən,
düyünlərə üfürən qadınların şərindən, paxıllığı tutan zaman
bir paxılın şərindən». (Fələq, 1-5). Eyni zamanda cadugərlərin
uğura uğramadığı, bu işin günah (Ta-hə, 68-70), küfr olduğu
da vurğulanır: «Sehr işlədərək kafirlik eləməmişdi Süleyman»
(Baqara, 102).
Quranda Hərut və Mərut adlı iki mələkdən də söz açılıır. Onlar
sehrin bilicisi kimi təqdim olunur. Hərut və Mərut insanlara
sehr öyrətməzdən öncə xəbərdarlıq da ediblər ki, bu, yaxşı iş
deyil. Baqara surəsində deyilir: «Onlar insanlara cadu və Babildə
Hərut və Mərut adlı mələklərə göndəriləni öyrədirlər. Bu mələklərsə:
«Biz bir fitnəyik (sizi, sadəcə, sınaqdan keçiririk), kafirlik
eləməyin» deməsəydilər, kimsəyə bir şey öyrətməzdilər. İnsanlar
həmin mələklərdən ərlə arvadın arasını vuracaq şeyləri öyrənirdilər,
amma Allahdan xəbərsiz kimsə zərər çəkməzdi. Özlərinə yararlı
deyil, zərərli şeylər öyrənirdilər. Bilirdilər ki, bu əməllərinə
görə axirətdə bir nəsibləri olmayacaq. Əvəzində özlərini satdıqlarının
nə pis şey olduğunu biləydilər kaş» (Baqara, 102).
Ayədən göründüyü kimi, Allahdan xəbərsiz kimsə cadudan zərər
çəkməz. Allaha sığınmaq lazımdır. İstər bədnəzərdən, istərsə
də cadudan qorunmaq üçün, adətən, preventiv tədbir kimi Fələq
surəsi oxunur. Bədduadan qorunmaq üçün zülm etməmək lazımdır.
Sual 549: Islama, Qurana gorə
insanlar düşüncələrinə və yaxud fikirlərinə gorə məsuliyyət
daşıyırlar? Biz insanlar etdiyimiz əməllərə görə məsuliyyət
daşıyırıq, yəni düz hərəkət, əməl etmədiyimiz halda günah qazanırıq,
bəs düşüncələrimiz bizə günah qazandıra bilir?
Şəms
Cavab: Məsələ burasındadır ki, əməl təkcə bədənlə edilən fəaliyyət
deyil, fikir, düşüncə özü də əməldir. Allaha, Onun ayələrinə
inanmaq əməldir və əcri var. İnanmamağın isə cəzası var: “Od
içinə basacağıq ayələrimizi dananları” (Nisə 56). Şükür etməyin,
sözlə ifadə edilməsə belə, əcri var. Sui-zənn – bir insanı heç
bir arqument olmadan pis görmək və ya fikrən günahlandırmaq
məsuliyyət doğurur: “Bilmədiyin bir şeyin arxasınca düşmə. Şübhəsiz,
qulaq, göz, ürək – bunların hamısı sorğuya çəkilər tutduğun
işə görə” (İsra 36).
Və ya: “Düşündü, daşındı, ölçdü, biçdi. Ölüm olsun ona, nə pis
ölçüb-biçdi o. Bir də ölüm olsun ona, nə pis ölçüb-biçdi o”.
(Müddəssir 18-20)
Doğru yolda olan hər bir kəsin fikrindən də xoş olmayan şeylər
keçə bilər. Təkamül prosesində insan hər zaman sınaqlara çəkilir.
Ona nail olmalıyıq ki, FİKRİMİZDƏN KEÇƏN YANLIŞLAR QƏLBDƏ TƏSDİQİNİ
TAPMASIN.
Sual 550: Sizə vermək istədiyim
sual məni çox düşündürüb, bu haqda elmi ədəbiyyatlarda oxusam
da, mövqelər bir-birindən çox fərqlidir. Dini mənbələrdə verilən
izah mənə çox əhəmiyyətlidir, əgər ümumiyyətlə, dinimizdə bu
haqda hər hansı bir izah varsa.
Bilirik ki, dinimiz elmə böyük üstünlük verir və elm öyrənməyi
savab
iş sayır. Məni düşündürən odur ki, “elm” sözü altında məhz nə
ehtiva olunur? Elm dedikdə yalnız bizi əhatə edən ətraf aləmdəki
obyektiv həqiqəti və onun qanunauyğunluqlarını öyrənən təbiət
və texniki elmlər nəzərdə tutulur, yoxsa humanitar sahədəki
bilikləri də elm adlandıra bilərik? Hüquq elm hesab oluna bilər?
Məsələn, fizika, kimya kimi təbiət elmlərinin hökmləri, demək
olar ki, dəyişilməzdir və bu elmlərdə yeni bir kəşf olduqda
bu elmlərin
əvvəlki hökmlərini ləğv etmir, əksinə, onlara elavə edir, daha
da
təkmilləşdirir. Ancaq humanitar elmlərdə isə bu məsələ fərqlidir.Belə
ki, bu gün danılmaz həqiqət kimi elm hesab edib öyrəndiyimiz
bir hökm sabah ləğv olunur, artıq mövcud olmur. Məsələn, hüquq
elmi və ya normaları kimi - bu gün qanun qüvvədədir, sabahsa
onu yeni qanun inkar edir, ya da bu
gün demokratik nəzəriyyələr hakimdir, sabahsa totalitar rejim
onun bütün hökmlərini ləğv edir. Belə olan halda biz hüququ
elm adlandıra bilərik? Ya da ki əcnəbi dil öyrənmək. Əcnəbi
dil öyrənmək elm öyrənmək hesab oluna bilər? Hər hansı dili
öyrənmək bizə hesab, ya da biologiya kimi elmləri öyrəndiyimiz
zaman qazandığımız savabları qazandıra bilər?
Şərafət Əhmədli
Cavab: Etimoloji tədqiqatlar
göstərir ki, islamdan qabaq «elm» sözü ərəblərdə «yol göstərən
işarə» anlamına gəlirmiş. Bu yolgöstərmədə bir xilaskarlıq,
məqsədə doğru aparıcılıq və əlavə əziyyətdən qurtarıcılıq kimi
çalarlar vardı. Bədəviyə səhrada azıb susuzluqdan ölməmək üçün
yol göstərən işarənin nə dərəcədə vacib olduğunu demək artıqdır.
Təsadüfi deyil ki, «elm»in antonimi olan «cəhl» kökü «məqsədsiz
dövrə vurmaq», «azmaq», «nə etdiyini bilməmək» anlamı verirdi.
Məşhur Amerika islamşünası
Frans Rouzental araşdırmalar nəticəsində müəyyənləşdirib ki,
Müqəddəs Kitabımız Quranda təxminən 78000 söz var. Bunların
sırasında «elm» kökündən düzələn sözlərin sayı 750-dir. «Kün»
(olmaq) feli 1300 dəfə, «qul» (demək) isə 1700 dəfə işlənilib.
Bu fellər sayılmasa, 2800 dəfədən artıq işlənən «Allah» sözü
və eyni mənada 950 dəfədən artıq işlənən «Rəbb» sözündən sonra
«elm»dən düzəlmə sözlər gəlir. Bu, quru statistika deyil, İslamda
elmin önəminin daha bir göstəricisidir.
İnsanlara göndərilən Kitablar onları məchuldan məluma yönəltmək,
qaranlıqlardan aydınlığa çıxarmaq üçündür. Bu mənada Quran Tanrının
insanlığa mərhəməti olaraq nazil olub. Onun ayələri insana bu
dünyada və axirətdə fayda verir, səadətə qovuşma yollarını açıqlayırsa,
demək, elmdir və ən faydalı elmdir.
...Ən böyük elm sahibi Allahdır. Onun elmi ilə insanın elmi
arasında fərq var. İnsanın elmindən əvvəl cəhl gəlir. Allahın
elmi isə əzəlidir – başlanğıcı yoxdur. Ondan əvvəl cəhl gəlmir,
çünki Allah nöqsanlardan münəzzəhdir.
...Quranda təbiət elmləri və ictimai elmlər deyə bölgüyə rast
gəlinmir. Amma “elm” deyiləndə təkcə təbiət elmləri nəzərdə
tutulmur.
Müqəddəs Kitabımızda bir sıra peyğəmbərlərə elm verildiyi deyilir.
Adəmlə Həvvanın əhvalatı, digər peyğəmbərlərlə bağlı baş verən
hadisələr, müxtəlif şəhərlər, qəbilələrlə bağlı hadisələr sonrakı
peyğəmbərlərə vəhy yolu ilə verilir, elm adlanır, nəticə çıxarılması
istənilir. Demək, tarix də ümumi “elm” anlayışının içindədir.
Bundan başqa, vəhylərdə iqtisadiyyat da var, mülki və mülki-prosessual
hüquq da. Bu elmləri öyrənmək də savabdır.
...Ayələrin birində deyilir ki, sözlərin ən gözəli Allaha məxsusdur:
«Allah sözün ən gözəlini uyumlu və ahəngli bir kitab olaraq
endirdi» (Zumər, 23). Burada “söz” deyiləndə ayrı-ayrı leksik
vahidlər yox, Quran ayələri nəzərdə tutulur. Ayələrin gözəlliyini
fəhmlə duymaq, elmlə isə daha dərindən anlamaq olar. Bunun üçün
ədəbiyyatşünaslığı bilmək lazımdır: Assonans, alliterasiya,
inversiya, təşbih və təkrir kimi bədii təsvir və ifadə vasitələrinin
nə olduğunu bilən şəxs Allah sözünün bədii cəhətdən digər sözlərdən
(bədii mətnlərdən) daha gözəl olduğunu anlaya və anlada bilir.
...Hüquq qaydaları və dil elm deyil, onları öyrənən hüquq və
dilçilik elmi var.
...İnsanlar daim təkamüldə olduqlarından istər təbiət, istərsə
də ictimai elmlərdə daim təkmilləşmə gedir. Beş əsr bundan əvvəlki
fizika, kimya, astronomiya ilə bu günkünü müqayisə etsək, bunu
aydın görərik. Dəyişməyən Allahın qoyduğu qanunlardır. Su hər
zaman olduğu kimi 100 dərəcədə qaynayır, tərkibi yenə də H 2
O-dur. Tarixə gəlincə, Sizinlə tamamilə şərikəm, çox vaxt tarixi
həqiqət ayrı-ayrı fərdlərin, siyasi qrupların, etnosların marağına
uyğun olaraq təhrif edilir.
...Savaba gəlincə, bu, məqsəddən asılıdır. Məchuldan məluma
doğru hər bir addım təkamüldür, fərdi, ictimai planda böyük
fayda verə bilər. Amma kimya, fizika, biologiya kütləvi qırğın
silahları yaratmaq üçün öyrəniləndə savabdan söhbət gedə bilməz.
Sual 551: Quranda zamanın və
məkanın nisbiyi haqqında məlumat var? Əgər varsa, bu barədə
hansı ayə və surələrdə qeyd olunduğunu bildirmənizi xahiş edirəm.
Nigar
Cavab: Zamanla bağlı
son vaxtlar elmi dairələdə Eynşteyn və tərəfdarlarının çox maraqlı
fikirləri geniş yayılıb. Məsələn, zaman bizlm üçün keçmiş və
gələcək deyə bölünür. Əslində bir zaman var: “Bir saniyənin
içində bütün saniyələr var”. Biz sadəcə, maddə, zaman və məkana
bağlıyıq, ona görə keçmiş və gələcəkdən danışırıq. Əgər məkan
və maddə olmasa, zaman da olmaz. Hər şey olub, biz, sadəcə,
seyr edirik və s. Daha bir geniş yayılmış fikir isə zaman fasilələrinin
nisbiliyi ilə bağlı Eynşteyn nəzəriyyəsidir. Bu nəzəriyyəyə
görə, sürətdən asılı olaraq, zamanın keçməsi dəyişir.
Bunun təsdiqi sayıla biləcək ayələr Quranda var:
”Əlli min il sürən bir gündə Allahın hüzuruna qalxar o pillələrlə
mələklər və Ruh” (Məaric 4);
“O, göydən yerə qədər olan bütün işləri idarə edir. Sonra (həmin
işlər) sizin saydığınızın (dünya ilinin) min ilinə bərabər olan
bir gündə Ona doğru yüksələr” (Səcdə 5);
“İstərlər o əzabı tez-tələsik gətirəsən başlarına. Verdiyi və'dinə
xilaf çıxan deyil Allah. Sizin saymağınızla min ilə bərabər
olar Rəbbinizin dərgahında keçən gün” (Həcc 47).
Bundan başqa, Kəhf surəsində mağaraya sığınanların orada 300
il qaldığı deyilir: “Mağarada üç yüz il qaldı onlar. Doqquz
il də üstəlik [üç yüz il günəş, uç yüz doqquz il ay təqvimi
ilə]” (Kəhf 25).
Amma nə qədər qaldıqlarını soruşanda “bir gün, ya bir qədər
çox” deyirlər: “Onları bir daha oyatdıq ki, hal-əhval tutalar,
sorğu-sual eləyələr aralarında. «Nə qədər yatdınız?» dedi birisi.
«Yatdığımız bir gün, yaxud bir gündən də az olar» dedilər” (Kəhf
19).
Amma bu, adi situasiyada onların bədənlərində müvafiq proseslər
getdiyi halda mümkün ola bilməz. Bizcə, həmin vaxt zaman onları
əhatə edən dünyada keçməkdə davam edib, onlarsa ZAMANIN XARİCİNDƏ
olublar. Necə? Bunu bilmirik.
Maraqlı məqamlardan biri də budur ki, Quranda keçmişlə, gələcəklə
bağlı danışılanda indiki zamanın şəkilçilərinin işləndiyini
görmək olar. Elə Kəhf surəsinə baxaq: “Və mağaranın geniş bir
sahəsində rahatlıq taparaq uyumuş onlar” (Kəhf 17); “Onlar yuxudadırlar,
ancaq görsən onları, oyaq sanarsan. Onları sağ tərəfə də, sol
tərəfə də çeviririk. Onların iti də özləri sayaq uzanıb mağaranın
önündə” (Kəhf 18). Və ya: “Toplamışıq insanları bir yerə, onlardan
heç kimi buraxmamışıq. Rəbbinə cərgə-cərgə təqdim olunmuş onlar.
“And olsun, Biz sizi ilk dəfə necə yaratmışıqsa, eləcə də gəlmisiniz
hüzurumuza. Sizsə elə sanırdınız sizdən örtü bir vədə bəlirləmərik”.
Yazı qoyulmuş ortaya. Bu yazıda nə varsa, ondan qorxu keçirən
görürsən suçluları, deyirlər: “Vay bizim halımıza, bu nə yazıdır
belə, xırda-iri, nə varsa heç nəyi buraxmamış, hər nəsnənin
hesabını aparmış!” Gördükləri işləri çıxmış qabaqlarına. Haqsızlıq
eyləməz Rəbbin kimsəyə” (Kəhf 47-49);
Bu, onunla bağlıdır ki, zaman bizim üçündür. Onun Allah üzərində
hökmü yoxdur. Allah məkan və zamandan münəzzəhdir. Olmuşlar
və olacaqlar onun üçün eynidir. Elə bunlar da alimlərin yuxarıda
verilən fikirləri ilə uyğundur.
Sual 552: Monizm və monoteizm
eynidirmi?
Cavab: Xeyr. Monizm
fəlsəfi nəzəriyyə olub, müxtəlif varlıq və ya substansiyaların
vahid başlanğıcı olduğuna inanır. Materialist monizm və idealist
monizm növləri var. Birincinin tərəfdarları varlıq substansiyası
olaraq materiyanı (Demokrit, Hobbs), ikincilər mütləq ideyanı
görür (Platon, Hegel). Monoteizm isə təkallahlılıq deməkdir.
Sual 553: Nəfsin 7 mərtəbəsi
hansılardır?
Cavab: Əmmarə (əmr
edən), ləvvamə (peşman olan), mülhimə (ilham alan), mütməinnə
(doymuş, səssiz), raziyə (Allahdan razı olan nəfs), mərziyə
(Allahın razı olduğu nəfs), kamilə (kamil nəfs).
Sual 554: Əraf surəsinin 31-ci
ayəsində məscidlərə geyinib-kecinib süslənərək getmək tövsiyə
edilir. Niyə?
Cavab: İbadət edənin
bədəni də, paltarı da təmiz, səliqəli olmalıdır. İbadət yas
yox, xoşbəxtlik və ruhi rahatlıq halı olmalıdır.
Sual
555: Allahın ən gözəl adlarından (əsmaül hüsna) “Əziz”in mənası
nədir?
Cavab: “Əziz” izzət
sahibi, uca, böyük, hər şeyə qalib olan, məğlub edilməsi imkansız
olan mənasında işlənir.
Sual
556: Başqalarında eyib axtarmağın nöqsan olması haqda Quranda
bir şey deyilirmi?
Cavab: Bəli. Hücurat surəsinin 12-ci ayəsində deyilir:
“Bir-birinizin günahlarını axtarmayın, eyiblərinizi bir-birinizin
üzünə vurmayın”.
Sual 557: Bəqərə surəsinin 255-ci
ayəsində “Onun kürsüsü göyləri, yeri tutmuş” deyilir. Burada
“kürsü” nə mənada işlənir?
Cavab: “Kürsü” sözünün
lüğəvi mənası “oturulan yer”, “taxt”dır. Amma bu ayə mütəşabihdir,
söz həqiqi mənada yox, elm, hakimiyyət, qüdrət, əzəmət mənasında
işlənib (əlavə bax: http://addm.az.iatp.net/muhkemaz.html ).
Sual
558: Müqəddəs Ramazan ayında qadınlara bəzi günlərdə oruc tutmaq
qadağan olunduğundan biz həmin günlərin orucunu tutmuruq. Həmin
günlərin qəzasını sonrakı vaxtlarda tutmalıyıqmı? Yəni bu, fərzdir?
Və əgər tutmalıyıqsa, bu, hansı mənbələrə əsaslanır, Qurana,
yoxsa hədislərə?
Şəms
Cavab: Orucluq vaxtı müxtəlif səbəblərdən orucu tutmaq
mümkün olmayıbsa və orucluq bitəndən sonra həmin səbəb aradan
qalxıbsa, tutulmayan oruc növbəti Ramazan ayına kimi istənilən
vaxt tutula bilər. Əgər buna da imkan yoxdursa, fidyə vermək
tövsiyə olunur:
“Sizdən kim xəstədirsə, yaxud yol üstədirsə, buraxdığı günlərin
əvəzini başqa bir vaxt çıxmalı. Kim oruca çətinliklə tab gətirir,
borcudur ki, əvəzində bir yazığı doyura. Kim könüllü olaraq
bir xeyir iş görərsə, bu ona daha yaxşı. Oruc tutar olsanız,
sizdən ötrü bilsəydiniz xeyri var... Tanrı sizə yüngüllük istər,
çətinlik istəməz. Və istər müddəti tamamlayasız, sizi yönəltdiyinə
görə Tanrını uca tutasız” (Bəqərə, 184-185).
Sual
559: Tanıdığım bəzi möminlər oruc tutduqları zaman şiddətli
baş ağrıları çəkirlər. Susuz qalmağın insan bədəninə belə bir
təsiri olduğu tibbən də bilinən bir gerçəkdir. İslamda, bildiyim
qədər, insanın özünə bilərək əziyyət/işgəncə etməsi yasaqdır.
Bəhs etdiyim bu insanların bilə-bilə bir ay boyunca özlərini
əziyyətə məhkum etməkləri dinimizcə düzdürmü? Belə bir ibadət
nə dərəcədə qəbuldur? Əgər qəbul deyilsə, bu insanlar orucu
necə tutmalıdır? Bu haqda Quranda bir hökm varmı? Səidə Şamilova
Cavab: Orta məktəbdə oxuyub rahatlığı prioritet olaraq götürən
məktəbli ilə elmdə uğuru hədəfə alan, bunun üçün çətinliyə qatlaşan
məktəbli fərqli nəticələr əldə edir. Nəyəsə nail olmağın yolu,
adətən, əziyyətdən keçir. Bəşəriyyətin bu günkü nailiyyətinin
hamısı əziyyət çəkənlərin hesabınadır. İnsan mənəvi cəhətdən
kamilləşmək, fiziki sağlamlığını formada saxlamaq üçün də əziyyətə
qatlaşa bilər. Sonralar onun bəhrəsi çox xoş olur. Bir kəs ürəkdən
oruc tutarsa, Allah onun əvəzini verir. Orucun faydaları haqda
saytımızda da yazılar var: http://addm.az.iatp.net/oraz.html
, http://addm.az.iatp.net/oruaz.html
Heç bir ibadət insan üçün işgəncə olmamalıdır. “Oruca məhkumluq”
anlayışı yoxdur, din məcburiyyətə qarşıdır. Tab gətirməyənlərə
gəlincə: “Oruca tab gətirməyənlər bir yazığı doyuracaq qədər
fidyə verməlidirlər. Xeyirxahlığı könüldən eləyənin qabağına
xeyirxahlıq çıxar. Bilsəydiniz orucun nə qədər xeyri var sizə”
(Bəqərə 184).
Sual
560: Qəbir əzabı nədir?
Cavab: Quranın heç bir yerində Qiyamətə qədər kiməsə əzab veriləcəyi
barədə bir işarəyə belə rastlaşmadıq. Fatihə surəsində Qiyamətə
“Din günü” deyilməsi, onun yiyəsinin isə Allah olması bir daha
onu göstərir ki, o vaxta qədər nə mühakimə, nə cəza, nə də mükafat
olacağı barədə hökm vermək olmaz. Qiyamətdən əvvəl qəbir əzabının
mövcud olması fikrinin tərəfdarları Qurandan yalnız Ğafir (Mümin)
surəsinin 46-cı ayəsinə istinad edirlər: “Səhər-axşam yanar
odu göstərərlər onlara”. Amma göründüyü kimi, burada söhbət
cəhənnəmdə yanmaqdan yox, o barədə onlarda təsəvvür yaradılmasından
gedir. Cəza isə qiyamətdən sonra olur: “Elə ki, yetişdi qiyamət
günü mələklərə əmr olunar: «Ən şiddətli əzaba salın Fironun
adamlarını» (yenə həmin ayədə).
