 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| ALLAHIN SEVDİKLƏRİ |
| «O, çox bağışlayıcıdır, sevgi doludur». (Buruc, 14) Uca Allahın
bir adı da çox sevən və sevilən anlamına gələn «Vədud»dur. Allah
taala sevgi qaynağıdır. Sevgini O yaradıb və bizim mahiyyətimizə
«Öz ruhundan üfürərkən» sevgini O yerləşdirib. Mühyəddin ibn əl-Ərəbi
dediyi kimi, «Biz sevgidən hasil olduq, sevgi ilə yaradıldıq,
sevgiyə doğru yönəldik və sevgiyə verdik könlümüzü». İnsanın fitrətində
rüşeym şəklində mükəmməl bir sevgi mövcuddur. Axı Allah insanı
kamil şəkildə yaradıb. İnsanın vəzifəsi isə bu sərvəti hərəkətə
keçirməkdir. SEVGİ MÜBADİLƏSİ Sevgi Quranın əsas məvhumlarından biridir, Uca Yaradıcının rəhmət dənizindən varlıqlara yönəltdiyi ülvi bir duyğudur. Allah sevgini insana ən böyük güc kimi verib. Dürüst adam gücü ondan alır. Füzuli «neydə təsiri-səda»nın da eşqdən olduğunu yazırdı. Sultan Vələdə görə, məhəbbət Tanrının sifətidir. Əgər insanlarda sevgi varsa, bu, Tanrı sevgisinin əksindən başqa bir şey deyil və Tanrı tərəfindən onların daxilində parladılır: «Evlərdəki və saraylardakı işığın günəşin parıltısından olması şübhəsizdir» (“Maarif”). Quran Allahla bəndə arasında münasibətlərin təməlini sevginin təşkil etdiyini vurğulayır: ibadət və iman özü Yaradan ilə məxluq arasında sevgi mübadiləsindən başqa bir şey deyil. «Ancaq Allah sizə imanı sevdirmiş, onu ürəyinizə yatımlı eləmiş. Küfrü, yolsuzluğu, asiliyisə nifrətamiz eləmiş ürəyinizə» (Hücurat, 7). Mövlana yazırdı ki, könlündə Tanrı sevgisi artdımı, demək, Tanrı səni sevir. Bəs Allah, ümumiyyətlə, kimləri sevir? TƏQVA SAHİBLƏRİ Allahın sevdiyi insanlar kateqoriyasınû Quranda dəqiqliklə öyrənmək olur. Allah tərəfindən sevilən xoşbəxtlərin önündə təqva sahibləri gəlir. «Təqva» qorunma deməkdir. İnsan Allaha qarşı öz məsuliyyətini dərk etməli, mələklərdən üstün yaradılışının fərqində olmalı, Allaha şərik qoşmaqdan, nəfsin təhrikedici pıçıltılarından, şərdən qorunmalıdır. Qorunanlar Allah qatında çox yüksək dəyər sahibidirlər. «Şübhəsiz, Allahın dərgahında sizlərdən ən dəyərli olanı təqvası daha çox olan kəsdir» (Hücurat, 13). Hər bir insan doğuluşdan Allah taalaya eyni uzaqlıqdadır. Ancaq insanın öz əməlləri nəticəsində bu məsafə çoxala və ya azala bilər. Fərd pis əməllərdən qorunmağa çalışanda bu məsafə qısalır. «Qorunan təqva sahiblərini isə Allah murad etdikləri qədər qurtuluşa çatdıracaq. Onlara pislik toxunmayacaq və qəm əlindən üzülməyəcəklər» (Zumər, 39-61). Quranda Allahın dostları olduğu deyilir və bunların dərddən üzülməyəcəyi bəyan edilir: «Oyan! Allah dostlarına nə qorxu var, nə də dərddən üzülərlər». Bunlar təqva sahibləridir: «Onlar ki iman edib təqva ilə pisliklərdən qorunarlar» (Yunus, 62-63). «Bəli, əhdinə vəfa eləyən, günahdan qorunanlar bilsin, TƏQVA SAHİBLƏRİNİ SEVƏR ALLAH» (Ali İmran, 76). SƏBR EDƏNLƏR Səbr hər cür çətinliyə dözmək, fəlakətə və ya bəlaya düşəndə təlaş etmədən hər şeyin Allahdan olduğunu dərk edib təhəmmül etməkdir. Əgər fərd bunu anlayır və üsyan etmirsə, bu, təqdir olunur. Səbrsizlik isə qınanır: «Rəbbin Öz hökmünü verənə qədər səbr elə! Balıq sahibi (Yunus peyğəmbərə) oxşamayasan» (Qələm, 48).Quranda deyilir ki, Yunus peyğəmbər böyük bir şəhərə peyğəmbər olaraq göndərilibmiş. «Yüz min, yaxud daha çox adama peyğəmbər göndərdik onu» (Saffət, 147). Bu şəhərin Dəclənin kənarında, indiki Mosulun yerində olan Ninəva şəhəri olduğu güman edilir. Yunus peyğəmbər otuz üç il camaatı imana çağırıb, amma cəmi iki adam iman edib. Və o dözməyib şəhəri tərk edib. «Zunnunu da yada sal. Hirslənərək gedərkən zənn elədi Biz onu sıxıntıya salmarıq. Və nəhayət, qaranlıqlar içində «Səndən başqa tanrı yoxdur. Ucalardan ucasan. Mən gerçəkdən zalım idim!» deyərək çağırmışdı Rəbbini» (Ənbiya, 87). Qurana görə, insanın təkcə özünün səbr sahibi olması yetərli deyil, onu başqalarına da tövsiyə etməlidir: «And olsun zamana, ziyan içindədir insan, şübhəsiz. İman gətirənlər, saleh işlər görənlər, imana gəlməyi, səbrli olmağı bir-birinə tövsiyə eləyənlər isə uğramazlar ziyana» (Asr, 1-3). Səbrin sirri ondadır ki, insanın kamilliyinə aparır. Bu kamillik yolunu tutanlar ilahi sevgiyə nail olurlar: «Neçə-neçə peyğəmbərlərlə bir sırada döyüşmüş bəndələr Allah yolunda. Başlarına gələnlərdən sarsılıb həsləmədilər, zəiflik göstərib süstləşmədilər, itaət göstərmədilər. SƏBRLİLƏRİ SEVƏR ALLAH" (Ali İmran, 146 ). Allah taalanın ən gözəl adlarından biri də Səburdur. İnsanı səbrli olmağa çağıran Rəbbimiz peyğəmbərlərdən örnək gətirir. Quranda ayrı-ayrı peyğəmbərlər haqqında yazılanları oxuyanda onların çox vaxt səbr edib əvəzində uğur qazandığının şahidi oluruq. «İsməili, İdrisi, Zulkifli də yada sal. HƏR BİRİ SƏBR YİYƏSİYDİ. Rəhmətimizin ağuşuna aldıq onları, yaxşılardan idilər» (Ənbiya, 85-86). Və nəhayət, Allah möminləri yarışa çağırır. Nəziat surəsində mələklərin yarışdığı deyilir: «And olsun Allahın yolunda yarışdıqca yarışan mələklərə (Nəziat, 4). Allah inananları da yarışa çağırır – səbr məsələsində. Səbr yarışında düşmənləri yenməyi tövsiyə edir: «Ey iman edənlər! Səbr edin və səbr yarışında düşmənlərinizi keçin» (Ali İmran 200). ƏDALƏTLİLƏR Mövlanaya görə, ədalət bir neməti yerinə qoymaqdır. Amma böyük mütəfəkkir bunu da əlavə edir: «Ağaclara su vermək ədalət, tikana su vermək isə zülmdür». Ədalət ölçülü davranma, doğruluqdur. İslamdakı ədalət aləmin nizamıdır, çünki Allah taala hər şeyi təyinatı üzrə və qədərincə, bir tənasüblə nizama qoyub. Bu səbəbdən ədalət əməl və itaətdə qaçınılmaz əxlaqi bir fəzilət kimi qiymətləndirilir. Ədalətin ziddi isə haqsızılq, əziyyət, işgəncə mənasında olan zülmdür. Ədalət Quranın əsas məfhumlarından biribir. Allah taala ədalətlə hökm verənlərin ən xeyirlisi kimi səciyyələndirilir (Əraf, 87). İnsanın vəzifəsi də ədalətlə davranmaq, ölçünü gözləmək, haqq üzrə hökm verməkdən ibarətdir. Heç bir situasiya insanın ədalətsizliyinə haqq qazandıra bilməz. «Ey iman gətirənlər! Allah xatirinə ədalət örnəyi şahidlər olun. Bir dəstə adama bəslədiyiniz kin sizi ədalətdən çəkindirməsin. Ədalətli davranın. Təqvaya ən yaxın olan odur. Çəkinin Allahdan. İşləklərinizdən, şübhəsiz, xəbərdardır Allah» (Maidə, 8). Tərəflərin kim olmasından asılı olmayaraq, hakimlik və ya şahidlik ədalətlə olmalıdır:. «Ey iman gətirənlər! Özünüzün, ata-ananızın, yaxınlarınızın əleyhinə olsa belə ədalətli olun şahidlik eləyəndə bir kimsəyə, varlısa da, fəqirsə də bu kimsə. Varlıya da, fəqirə də sizdən yaxındır Allah. Buna görə ədalətdən uzaqlaşıb nəfsinizə uymayın. Şahidlik edəndə dilinizi əyər, bükər və ya çəkinərsəniz, bilin, işləklərinizdən xəbərdardır Allah (Nisa, 135). Ədalətli olanlar Allah sevgisinə nail olurlar: «Mö'minlərdən ibarət iki tayfa bir-biriylə savaşsa, düzəldin onların aralarını. Əgər biri digərinə təcavüz eləyirsə, təcavüzkar tərəflə savaşın ta Allahın əmrinə tabe ola bu tayfa. Tabe olarsa ədalət gözləyib düzəldin aralarını, insaflı olun. Şübhəsiz, adilləri sevər Allah» (Hücurat, 9); «Hakimlik eləsən ədalətlə hökm ver. ADİLLƏRİ SEVƏR ALLAH» (Məidə, 42). GÖZƏLLİK SƏRGİLƏYƏNLƏR Quranda bir «mühsin» sözü keçir. Ehsan edən, yaxşılıq edən, gözəl düşünüb, gözəl davranan mənasında. Yer üzünün xəlifəsi şərəfinə layiq görülən insanın vəzifələrindən biri də gözəl davranışdır. Quranda bu, məziyyət sayılır və sevgi ilə mükafatlandırıldığı vurğulanır: «Gözəl davranın, çünki gözəl davrananları sevər Allah» (Baqara, 195); «Hər kim özü gözəl olaraq üzünü Allaha tutarsa, e'tibarlı bir dəstəkdən yapışmış kimidir. Allaha qalar bütün işlər» (Luqmən, 22). Gözəlliyin qaynağı Allahdır. Allahın yaratdıqları gözəl, sözü gözəl, hökmü gözəl, adları gözəldir: «Allahdır yaratdığı hər şeyi gözəl yaradan» (Səcdə, 7); «Ən gözəl kəlamları Qur'an olaraq göndərmiş Allah» (Zumər, 23). Bu səbəbdən o gözəl davrananların tərəfindədir. «Dünyanın və axirətin ne'mətinin yaxşısını onlara vermiş Allah. GÖZƏL İŞ GÖRƏNLƏRİ SEVƏR ALLAH».(Ali İmran 148). SALEH ƏMƏL SAHİBLƏRİ Saleh əməl dedikdə insanlığa xidmətə və sülhə yönəlik bütün hərəkətlər nəzərdə tutulur. Qurana görə, Allah pozğunçulardan nə qədər uzaqdırsa, varlıqlara xidmət edən və yaxşı iş görən saleh əməl sahiblərinə o qədər yaxındır. Sad surəsinin 28-ci ayəsində deyilir: «Yoxsa iman gətirənləri, əməli salehləri yer üzündə qarışıqlıq salanlara bərabərmi tutmalıyıq? Yoxsa müttəqiləri əxlaqsızlıq edənlərə bərabərmi tutmalıyıq?» Ümumiyyətlə, Qurani-Kərimdə çox vaxt iman edənlər və saleh əməl sahibləri ifadələri qoşa işlənir. Bu Allahın saleh əmələ verdiyi dəyərin göstəricisidir. «Ancaq tövbə eləyən, iman götirən, saleh bir iş görən kimsələrin pis işlərini yaxşı-yaxşı işlərlə əvəz edər O. Günahlardan keçəndir, Rəhimdir Allah» (Furqan, 70). «O kəslər ki, iman gətiriblər, saleh işlər görüblər, keçərik onların təqsirlərindən və onların mükafatını gördükləri işlərin ən yaxşısına qarşılıq olaraq verərik» (Ənkəbut, 7). Saleh əməl sahibləri də Allahın sevdikləri sırasındadır: «O kəslər ki, iman gətiriblər, SALEH İŞLƏR GÖRÜBLƏR, SEVİMLİ EDƏCƏK ONLARI RƏHMAN» (Məryəm, 96). TÖVBƏ EDƏNLƏR Tövbə etdiyi işdən peşman olmaq, bir də təkrarlamamağa söz vermək, Allahdan bağışlanmasını istəməkdir. Tövbə, əslində, bir ibadət şəklidir. Hücurat surəsində tövbə etməyənlər pislənir: «belələri zalımdır» (49-11). Çox tövbə etmək, çox günahları arxada qoymaq, bir daha onları təkrar etməməyə söz vermək, onların səhv olduğunun təsbiti və bağışlanma istənişidir. Bu, təqdir olunur və bu yolu seçənlər Allah sevgisini qazanırlar: ALLAH TÖVBƏ EDƏNLƏRİ SEVƏR, təmizləri sevər (Baqara, 222). İnsanlar Allahın rəhmətindən ümid kəsməməlidirlər. Hərçənd bütün tövbələr də qəbul olunmur. Bağışlanma istənişi içdən olmalıdır. «Hər tövbəyə izin verilməz. Tövbəyə də bir şimşək və bulud lazımdı. (göz yaşı)» (Mövlana). TƏVƏKKÜL EDƏNLƏR “Təvəkkül” sözü işini birinə həvalə etmək mənası verir. Dində təvəkkül deyəndə qəlbən Allaha güvənmək nəzərdə tutulur. Quranda təvəkkülün lazım gəldiyi vurğulanır. Amma təvəkkül ətalət, tənbəllik qaynağı olmamaldır. Hər kəsin vəzifəsi əlindən gələni edəndən sonra təvəkkül etməkdir. Mövlana yazır ki, gəmiyə yükü yükləmək sənin işindir, ondan sonrasını Allaha təvəkkül etməlisən. Bir işin yaxşı nəticəsi üçün lazım olanı edəndən sonra Allahı güvənmək., sığınmaq lazım gəlir. «Gəldinmi bir qərara, güvən Allaha. ONA GÜVƏNƏNLƏRİ, şübhəsiz, sevər Allah» (Ali İmran, 159). Amma heç bir iş görmədən təvəkkül etmək ətalət, tənbəllik doğurar. TƏMİZLİYƏ RİAYƏT EDƏNLƏR Allah taala mənəvi təmizlik
kimi fiziki təmizliyə də diqqət verməyi tövsiyə edir. Peyğəmbərimizə
nazil olan ayələrdən biri də təmizlik haqda idi: «Təmiz saxla
paltarını» (Muddəssir, 4). İslamda bədən təmizliyi
bir ibadət halına gəlib. Allah məscidə gedəndə və ya evdə namaz
zamanı təmiz və gözəl geyinməyi tövsiyə edir: «Ey Adəm oğulları!
Hər məscidə gedəndə gözəl və təmiz geyinin» (Əraf, 31).
Təmizliyə riayət edənlər də Allah sevgisinə nail olurlar. Fəqət
bu, daxili təmizliklə bütünləşməlidir: «Allah tövbə edənləri sevər,
TƏMİZLƏRİ SEVƏR» (Baqara, 222).
|
| <<< |
|
|||||
 |
