Tanrı adıyla, Tanrı anımıyla müqəddəs Kitabımıza üz tutaraq bir daha yerinə düşər vurğulayaq ki, “Tanrıdan başqa ilah yox”. “Lə iləhə illə-llah”ın tərcüməsi olan bu ifadə əslində ilahi hikmətlərin mayasındakı azadlıq ideolojisinin adı, ünvanı, başlığı məqamındadır. Ayələrdə toxunulan bütün mətləblər nəhayətdə məhz o ifadənin həm açımı, həm də təsdiqinə yönəlmiş məzmundadır. Qadın, qadına münasibət məsələsi də azadlıq ideolojisindən gəlmə ilahi tələblər fonunda təqdim edilir. Bu məsələnin ilkin Quran çözümünü ümumən insan haqlarının müqəddəsliyi və toxunulmazlığı prinsipini təfərrüatalarına qədər “xırdalayan” ayrı-ayrı ayələrin hikmətlərində tapırıq. Və söhbət təkcə ondan getmir ki, müqəddəs Oxu möhürlü insan haqları mexaniki olaraq qadına da şamil edilir.

Qadının kişilərlə hüquq bərabərliyi toplumiçi tarazlığın başlıca təminatlarından biridir: “Bir-birinin dostudur inanan kişilərlə inanan qadınlar. Yaxşılığı buyurar, yamanlıqdan ayırarlar. Namaz qılar, zəkat verər, Tanrıya, elçisinə itaətdə olarlar. Rəhm edəcək Tanrı belələrinə. Tanrı, şəksiz, güclü, hikmət yiyəsi” (Tövbə, 71). Ayədən göründüyü kimi, islami mühitin qadınları da ictimai-siyasi mühitin fəal iştirakçılarıdır. Və insanlara “yaxşılığı buyurmaq, yamanlıqdan ayırmaq”, toplumu doğru yola yönəltmək, idarə etmək məsələsində söz sahibi təkcə kişilər deyil.

Sosial bərabərlik prinsipi ilahi məntiq baxımından Tanrı qarşısında hamının bərabərliyi meyarı ilə şərtlənir. İnsanların bu dünyada bərabərliyinin konkret anlamda qavranılması üçün isə müqəddəs Oxunun özəlliklə təlqin etdiyi bir də odur ki, bəşər artımının ilkin şərikli iştirakçıları və beynəlxalq tarazlığın ilkin təminatçıları bir kişi və bir qadın olmuşdur: “Ey insanlar, Biz sizi bir kişidən, bir qadından yaratdıq. Sizi xalqlar, qəbilələr eylədik tanışasız, bilişəsiz. Şəksiz, Tanrı qatında ən hörmətliniz aranızda çəkinmə duyğusuna ən çox sahib olan kəs. Tanrı gerçəkdən biləyən, agah” (“Hucurat” – Hücrələr, 13). Ayədən anlaşılır ki, insanlar arasında üstünlük dərəcəsi milli-irqi mənsubiyyətə görə deyil də Tanrıya yaxınlıq meyarı ilə ölçülür. Milli-irqi ayrıseçkiliyin yolverilməz olduğu barədə müqəddəs Oxu hikməti ibtidai məqamda bir kişi və bir qadının həyat yaradıcılığında şərikli iştirakı məsələsinə bağlanır ki, burada da cinsi ayrıseşkilik qərəzi və mərəzi ilahi məntiqlə istisna olunur. Bu istisna qadının toplumda yerini müəyyənləşdirən ayələrin ana xəttini təşkil edir.

Yeri gəldi-gəlmədi kişinin qadından üstünlüyündən söz salmaq Quran məntiqinə ziddir. Kişinin və qadının yaradılışdan fərqli və üstün cəhətləri var ki, bunlara toxunan müqəddəs Kitabımızda Rəbbimiz belə buyurur: “O nəsnənin istəyində olmayasız ki, bəzinizi bəzinizdən onunla Tanrı üstün tutmuş. Nəyi qazanmışlarsa, kişilərə bundan bir pay düşər. Nəyi qazanmışlarsa, qadınlara bundan bir pay düşər. Tanrıdan Onun lütfünü diləyin. Tanrı, şəksiz, hər nəsnəni biləyən”. (“ən-Nisə” – Qadınlar, 32)

Təbiidir ki, ümumən insanlar yaradılışdan istedad baxımından da bir-birindən fərqlidirlər. Rəbbimiz buyurur: “...Hər bilik yiyəsindən üstün bir biləyən var” (Yusif, 76). Bu istedad üstünlüyünə dair açıqlama ümumi səciyyədədir, kişilərin qadınlardan üstünlüyünə aid deyil. Uca Yaradan Öz Yazısında təsdiq edir ki, cinsi mənsubiyyətindən asılı olmayaraq Öz istəyilə kiminə az, kiminə çox istedad bəxş edir.

Təəssüf ki, din qaynağı adına qələmə verilən hədis ədəbiyyatında qadın əqli baxımdan aşağılanan bir biçimdə təqdim olunur. Bu üzdən də, məsələn, hədislərin birində qadınlardan dövlət başçısı olmaz fikri də aşılanır. Yəni, dövlət başçısı qadın olan məmləkət guya zavala uğrayar və s. Bu fikrin yanlışlığı Quran hikmətləri fonunda daha aydın görünür.

“Nəml” (Qarışqalar) surəsində Səba diyarının məlikəsindən söz açılır. O, Tanrıya tapınmaqla soydaşlarını, ölkəsini Süleyman peyğəmbərlə qanlı qarşıdurmadan xilas edir. Son anda vurğulanan məlikənin “Rəbbim! Zülm etmişdim canıma. Təslim oldum Süleymanla bərabər Tanrıya, aləmlərin Rəbbinə” (44) bəyanı ilə imana gəlməyi məsələsidirsə, buna qədərki ayələrdə gördüyümüz hökmdar qadının idarəçilik işlərində, çətin anlarda doğru-düzgün qərarlar çıxarmasıdır. Səba məlikəsi Süleyman peyğəmbərin ultimatumunu ətrafı ilə müzakirəyə çıxarmaqla bir dövlət rəhbəri olaraq müqəddəs Kitabımızda təlqin olunan “şura” (məsləhət-məşvərət) prinsipinə riayət etmiş olur. Beləcə müqəddəs Oxu islamı qadını müdrik dövlət başçısı qiyafəsində təqdim edir.

“Mumtəhinə” (Imtahan olunan) surəsinin bir ayəsində Tanrı Öz elçisinə belə buyurur: “Ey peyğəmbər, sənə sadiqlik andını qəbul etməkdən ötrü gələn o inanan qadınlar əllərini sənin əlin üstünə qoyub and içsələr ki, Tanrıya heç bir şeyi ortaq qoşmayacaq, oğurluq törətməyəcək, zina etməyəcək, övladlarını öldürməyəcək, heç nədən bir böhtan deməyəcək, gözəl-gözəl işlərdə sənə asilik etməyəcəklər, qəbul buyur sadiqlik andlarını...” (12). Ayədə diqqət peyğəmbərlə beyətləşmə, yəni onun qanuni hakimiyyətini qəbul etmək aksiyasına yönəldilir. Toplumda tarazlığın təmin edilməsi naminə bu hakimiyyətin yalnız yüksək əxlaqi dəyərlər üzərində qurulduğu qeyd olunur. Bu, öz yerində, ancaq peyğəmbərə sadiqlik andını qəbul etmək, onunla beyətləşmək aksiyasında qadınların da iştirakı zərurətinin ayrıca bir ayədə nəzərə çatdırılması qadın haqlarının siyasi müstəvidə tanınması və tanıdılması deməkdir. Ayənin məzmunu çağdaş anlamda qadınların səsvermə hüququna da şamil olunmağa əsas verir. Yeri gəlmişkən, qadınlara səsvermə hüququnu 20-ci əsrin əvvəllərində təmin etmiş Azərbaycan bu məsələdə hələ o zaman indi nəhəng bir dövlətə çevrilmiş Amerikanı qabaqlamışdı. Ancaq yenə də acınacaqlı haldır ki, hazırda bəzi müsəlman ölkələrində qadınlar saxta dini hökmlərin təsirilə bu hüquqdan məhrum qalmaqdadırlar.

Məhəmməd Seçilmişin sevimli zövcəsi Aişənin ərinin vəfatından sonra fəal siyasətlə məşğul olduğu, hətta bir bölük qoşuna komandanlıq etdiyi tarixdən bəllidir. O da bəllidir ki, Quran hikmətlərini öz siyasi niyyətlərinə görə arxaik ərəb şüuruna uyğunlaşdırıb yozmaq istəyən bəzi şəriət sahibləri önündə açıq ictihad mücadiləsi verən Aişə həyatın bütün sahələrində qadının iştirakı məsələsində israrlı mövqe tutmuşdur. O, eyni zamanda qadınları siyasi rəhbərlikdə görmək istəməyənlərə qarşı çıxaraq məhz özü qadınlara imamlıq etmiş və bu işdə də şəxsi nümunə göstərmişdir.

Qadına münasibətdə bəzi stereotip təsəvvürlərin qalmasında dinimizi suçlu görənlər yanılırlar. Çoxları bunun gerçək islama dəxli olmadığının, “dırnaqrası” müsəmanlıqdan gəlmə olduğunun fərqinə varmaqda çətinlik çəkir. Təbiidir, çünki yüzillər uzunu saxta dini hökmlərin doğurduğu stereotiplərdən can qurtarmaq üçün də zamana ehtiyac var. Və bu zamanı qısalda biləcək yeganə güc qaynağı yenə də zamanüstü Quran, müqəddəs Oxudur.