Əgər Həzrəti Məhəmməd sağ olsaydı, təəcüb edərdi ki,
Aya ilk ayağı dəyən müsəlman deyil.
Abdussalam, Nobel mükafatı laureatı, Pakistan

Dünya dinləri içərisində islam qədər elmi çox yüksək qiymətləndirən bir din yoxdur. Məhəmməd peyğəmbərə nazil olan ilk surə «Oxu!» əmri ilə başlanır. Ən gözəl dualardan biri isə belədir: «Rəbbim, elmimi artır, -- de!» (20-114). Peyğəmbərimiz: «Lazım gələrsə, elmin dalınca Çinə də gedin,» - deyirdi. Gedirdik də. Çində də Dalay Lama: «Lazım gələrsə, elmin dalınca lap Azərbaycana da gedin» - deyirdi. Və gəlirdilər də. Nagah tək səbir gəldi. Hər şey dəyişdi. Çox keçmədi ki, yaxındakı plov qazanı uzaqdakı Çini gözdən saldı. «Qələm cahillərin əlinə keçdi, Mənsurlar dara çəkildi» (C.Rumi).

Bilmirəm, bunları niyə yazıram? Hə, deyirlər, mollaların attestasiyası olacaq... Attestasiya, yəqin ki, «test» sözündən götürülüb. Aprobasiya kimi bir şeydi. Yəni mütəxəssisin professional səviyyəsinin fiksasiyası. Mən kardioloq-cərrahın sınağını təsəvvür edə bilirəm: koronar şuntlama zamanı imtahan olunan həkim döş qəfəsini yarır, ürəyi çıxarıb qoyur qırağa. Sonra ürəyi sazlayıb əvvəlki yerinə pərçim edir. Bu prosedurları yerinə yetirəndə cüzi səhvlərə yol verən (məsələn, əlcəyini, saatını, qayçını, eynəyini xəstənin qarnında qoyan) həkimə bir də heç kimin ürəyini etibar etmirlər.

Amma nə illah eləsəm də, mollaların attestasiyasını təsəvvür edə bilmirəm. Fantaziyam primitiv var-gəllərdən uzağa gedə bilmir... Çünki mollaların fəaliyyət sahələri çox özəldir. Elə bir sahə ki, adı gələndə adamın kürəyində qarışqalar gəzişir. Bu gün hər bir sahədə olduğu kimi, dini məsələlərdə də böyük irəliləyiş var. Cəmiyyətdə mollanın yeri, bu yerin əhəmiyyəti özünəməxsusdur. Mollalıq strateji bir sahədir və bu işi hər uşaq-muşağa etibar etmək olmaz. Bir sıra ciddi elmi mətləblər var ki, onları bilməyənləri nə minbərə buraxmaq olar, nə də cənazə mərasiminə. Odur ki, konseptual məsələləri ehtiva edən bir neçə testi attestantlara təqdim edirik. Düzgün cavab tapanlara «5» yazdırmaq «Bakı həftəliyi»nin boynuna. Şansınızı qaçırmayın!

Test 1

Bir hədisə görə, cünub qüslünün hər damlasından yetmiş iki min mələk peyda olur və onlar qüsl edəni qanadları üzərinə alıb cənnətə aparırlar. Sual: Əgər qüsl işində iştirakçı olan aftafada bir litr su vardısa və onun tən yarısı qüsl əməliyyatına cəlb olundusa, məzkur şəxsi cənnətə doğru neçə mələk müşayiət edəcək?

a) 1281

b) 32976

c) 1219783

Test 2

Yeri öz buynuzları üstündə saxlayan öküzün buynuzlarından biri Şamaxı zəlzələsi zamanı sınıb. İndi onun neçə buynuzu var?

a) iki

b) bir

c) buynuz-filan qalmayıb

Test 3

Hədisə görə, şeytan öz oğlu Xənnası qulluq etmək üçün Adəm peyğəmbərin yanına göndərmişdi. Onun yaramazlıqlarından bezən Adəm ata və Həvva nənəmiz şeytanın bu xəbis balasını necə öldürdülər?

a) dənizdə boğdular

b) odda yandırdılar

c) qazanda bişirib ətini yedilər

Test 4

Təzəpir məscidində müştəri gözləyən molla harada dayansa, daha məqsədəuyğundur?

a) giriş qapısının ağzında

b) İslam Universitetinin yanındakı mürdəşirxananın qabağında

c) fərq eləməz

Test 5

Hədisə görə, Salman Farsi bir dəfə ayağı ilə dağa vurub və dağ qızıla dönüb. O, eyni hərəkəti ikinci dəfə təkrar etsəydi, dağın axırı nə olardı?

a) daha yüksək əyarlı (probalı) qızıl

b) brilliant

c) yenidən torpaq

Test 6

Əgər bir molla dini biliklərin əsaslarına İranda yiyələnibsə, amma danışanda fars aksenti ilə danışmırsa, o, cənnətə düşə bilərmi?

a) yox

b) qətiyyən yox

c) sual başınıza qəhətdi?

Allahdan başqa heç kəsdə qüdrət və qüvvət yoxdur!

11 may, 2002 «Bakı həftəliyi»