Quranda «Dində məcburiyyət - ikrah etdirmə yoxdur» məalında bir ayə var. Yəni insana onun xoşuna gəlməyən bir işi qəbul etdirmək, onu diksindirmək, ikrah yaratmaq olmaz. İstər dini qəbul etmək məsələsində, istərsə də qəbul etmiş insanların dini olan nəisə icrasında ikrahı – məcburiyyəti Müqəddəs Kitabımız məqbul saymır.

Uca Tanrı insanlara böyük bir azadlıq verib. Dindar olmaq və ya kafir olmaq məsələsini hər kəs azad şəkildə seçməlidir. Baqara surəsində deyilir: «Dində məcburiyyət yoxdur. Doğru yol azdıran yoldan ayrılıb aydınlaşıb. Kim bütləri inkar eləyib Allaha tapınarsa, artıq o Allahın qopmaz ipindən bərk yapışıb tutmuşdur. Allah eşidəndir hər şeyi, biləndir hər işi» (Baqara 256).

Bu, Müqəddəs Kitabımızın təyinatı ilə bağlıdır. Əslində düşünürük ki, başqa dinlərdən fərqli olaraq, dinimizdə heç etik imperativ belə yoxdur. Din yol göstərmə, doğrunu əyridən, düzü yanlışdan, xeyiri şərdən seçmə üçün yardımdır. Seçim imkanına müdaxilədə Allah taala heç peyğəmbərimizə də səlahiyyət vermir. Çünki bir ayədə deyildiyi kimi, «Bu Quran bir öyüddür, aləmlərdən ötrüdür» (Yusuf 104). Hətta peyğəmbərimizə xəbərdarlıq da edilir: «İstəsəydi Rəbbin əgər yer üzündə kim varsa, hamılıqla iman gətirərdi Ona. Sənmi zor işlədirsən insanları gətirmək üçün?» (Yunus 99).

Quranda onu da oxuyuruq ki, peyğəmbərimiz insanların islama, imana gəlməsini, doğru yolu seçməsini nə qədər istəsə də, onlara nə qədər acısa da, bu, onlara təzyiq etmək, məcbur etmək həddinə çata bilməz: «Səndən üz çevirsələr, bilsinlər, Biz səni göndərməmişik göz qoyasan onlara. Sənin borcun yalnız bəyan eləməkdir verdiyimiz hökmləri» (Şura 48). Başqa peyğəmbərlərin həyat və fəaliyyəti barədə Quran ayələrinə diqqət yetirəndə bunun hər zaman belə olduğunu görürük. Məsələn, Hud peyğəmbərin xitab elədiyi kütlə Allaha qarşı sayğısızlıq göstərirdi. Amma onların bu etirazları qabağında Hudun seçdiyi tövrə fikir verək: «Hud dedi: «Ey qövmüm, mən ağılsız deyiləm, Aləmlərin Rəbbinin göndərdiyi elçiyəm. Mən Rəbbimin sözlərini yetirirəm sizə, etibarlı öyüdlər verirəm sizə» (Əraf, 67-68). Eyni tərzi Saleh peyğəmbərin, bütün başqa peyğəmbərlərin də xitab etdiyi camaata münasibətində görürük: «Ey millətim! Mən sizə Rəbbimin risaləsini təbliğ etdim. Fəqət siz nəsihət edənləri sevməzsiniz».

Təzyiq və məcburiyyətə qarşı bu xəbərdarlıq nədəndir? Allah taalanın bizdən istədiyi səmimiyyət, ixlas, işi ürəkdən icra etməkdir. Məşhur türk təfsirçisi Elmalılı Həmdi Yazır «Haqq dini, Quran dili» əsərində bu barədə yazır: «Aləmdə məcburiyyət ola bilər, amma dində, dinin hökmündə, dinin dairəsində olmaz və olmamalıdır. İslamın şəni məcbur etmək deyil, bəlkə, məcburiyyətdən qorumaqdır».

Məcburiyyət nələrə gətirib çıxarır? Bir örnək verək. Ötən il qonşu ölkələrin birinin naziri televiziya müsahibəsində belə bir cümlə işlətdi: «İranlı qadınlar ölkəmizin sərhədlərini çadrada keçir, mehmanxanadan isə elə bir libasda çıxırlar ki, elə bil Hollivud manekenləridir».

Bəli, əgər bir insan qəlbindən gəlmədən namaz qılır, oruc tutur, başını örtürsə, burada səmimiyyət yoxdursa, bu, insanı münafiqə çevirə bilər. Amma müəyyən inancı varsa, amma namaz qılmır və ya oruc tutmursa, bu ən azı imansız deyil. Qurandakı bütün tövsiyələr insanın öz arzusuna, öz öhdəsinə buraxılıb. İnsan bunların bacardığı və ya istədiyini yerinə yetirir. Ümumiyyətlə, islam məcburiyyətə qeyri-məqbul bir şey kimi yanaşır. İçdən, qəlbdən gələrək edilən daha gözəl və faydalı sayılır.