DİN VƏ DEMOKRATİYA MƏRKƏZİ XAÇMAZDA
SEMİNAR KEÇİRDİ

Azərbaycan Din və Demokratiya Mərkəzi (ADDM) “Azərbaycanın şimal bölgələrində gənclər arasında dini fanatizm və fundamentalizm əhval-ruhiyyəsinin aradan qaldırılması” layihəsi əsasında tədbirlər seriyasını həyata keçirir. Tədbirlərin ümumi gündəliyini vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunda dinimizin mahiyyətinə uyğun yerinin və rolunun müəyyənləşdirilməsi, dinimizin mövhumat özülçülüyündən, təriqətçilik əlavələrindən arınması, bütövləşməsi, milli tərəqqiyə, Azərbaycan dövlətçiliyi ideallarına xidmət göstərməsi, ictimai-siyasi münasibətlər sistemində demokratiya dəyərlərinin təsdiqinə yardım etməsi zərurətini əsaslandıran məsələlər ətrafında seminar-müzakirələr təşkil edir.

Ötən həftə belə tədbirlərdən biri Xaşmazda mərkəzi kitabxanada keçdi. Gənclərdən və yerli ziyalılardan ibarət bir auditoriyada keçirilən tədbirdə öncə mərkəzin sədri Nəriman Qasımoğlu məruzə ilə çıxış etdi. Çıxışını Qurandan gətirdiyi ayələr əsasında quran məruzəçi müzakirə iştirakçılarının diqqətini ona yönəltdi ki, təktanrılığın son variantı islamda dinə müəlliflik hüququnun peyğəmbərlər da daxil heç bir bəndəyə tanınmaması, bu hüququn Rəbbimiz tərəfindən Yaradanın Özündə saxlaması hikməti aparıcı bir fikir olaraq dinimizə münasibətdə tarixən yaranmış və bu gün də bəzi dindarların düşüncəsində yer alan mövhumatçılığa və fanatizmə tənqidi yanaşmaq imkanı verir. Din və islahatçılıq deyəndə söhbət dinin özündə islahatçılıqdan deyil, dinə münasibətimizdə islahatçılıqdan gedir ki, bu da müqəddəs Kitabımızın məntiqi işığında zaman-zaman yenilənən təfsirlərin təsiri, eləcə də Azərbaycan dindarlığına aid tarixi tolerantlıq dəyərlərinin inkişafı müstəvisində baş tuta bilər. Məruzəçi çıxışının sonunda müqəddəs Kitabımızdan belə bir ayəni də sitat gətirdi: “Tanrı dəyişdirməz insdanlarda olanı ta o vaxta qədər ki, dəyişələr özlərində, canlarında olanı...”

Müzakirə iştirakçılarının əksəriyyəti o fikri bölüşdülər ki, fanatizm, mövhumatçılıq gerçək dini dəyərlərin intişarına maneçilik törədir və dinə münasibətimizdə müsbət dəyişikliklər yaratmağın bir yolu da dini dəyərlərə elmi əsaslarda yiyələnməkdən keçir.
Seminarın sonunda iştirakçılara N.Qasımoğlunun “Ayə aydınlığında” kitabı və ADDM-in çap etdiyi “İslam: Azadlıq, Dözümlülük, Müasirlik Dini” bukletinin nüsxələri paylandı.

DİN VƏ DEMOKRATİYA MƏRKƏZİ QUBADA SEMİNAR KEÇİRDİ

Azərbaycan Din və Demokratiya Mərkəzi (ADDM) “Azərbaycanın şimal bölgələrində gənclər arasında dini fanatizm və fundamentalizm əhval-ruhiyyəsinin aradan qaldırılması” layihəsi çərçivəsində növbəti tədbirini Qubada keçirdi. Xatırladaq ki, həmin layihəyə aid müzakirələrdə ilk dəfə Xaçmaz ictimaiyyətinin nümayəndələri iştirak etmişdi. Bu qəbildən olan müzakirələri ölkəmiz üçün önəmini şərtləndirən başlıca məqam onunla bağlıdır ki, əhalinin dindarlığı bəzən xarici təsirlərin hədəfinə çevrilir və nəticədə gerçək dini dəyərlərin təbliği əvəzinə din adına mövhumatçılıq, fanatizm, radikal özülçülüyə aparan dini təsəvvürlər yayıla bilir. ADDM-in həyata keçirdiyi layihənin əsas məqsədi bunların qarşısının alınmasında zəruri olan din maarifçiliyi praktikasına töhfə verməkdir.

Qubalılarla keçirilən seminarda din və mövhumat, din və fanatizm ziddiyyətləri, İslam dini və təriqətçilik, dinin siyasətlərə alət edilməsinin yolverilməzliyi və s. məsələlər müzakirə olundu. ADDM sədri Nəriman Qasımoğlu çıxışına “mövhumat” sözünün etimolojisinin izahından başladı və qeyd etdi ki, bu, ərəbcə va-hə-mə felindən yaranma bir söz olaraq “yanlış düşünmək, xəyali təsəvvürlərdə bulunmaq, azmaq” mənalarını ifadə edir. Xalis dini dəyərlərin mahiyyətində isə yanlışlığa, xəyali təsəvvürlərə deyil, məhz gerçəkliyə əsaslanan məqamlar yer alır. ADDM sədri dinin elmi-idraki müstəvidə qavranılması zərurətinə dair müqəddəs Kitabımızdan ayələr gətirib iştirakçıların diqqətini ona yönəltdi ki, din adına qələmə verilən fanatizmin orta əsrlərdən qalma din və şəriət yozumları ilə nə qədər əlaqəsi varsa bunun Quran islamına, müqəddəs Kitabımızın tolerantlıq təliminə bir o qədər də dəxli yoxdur. N. Qasımoğlu fikrini əsaslandırmaq üçün yenə də ayələrə üz tutdu: “Dində məcburiyyət yoxdur” (2, 256); “İnsanların bir qismini digərilə Tanrı qorumasaydı, dağılardı monastrlar, kilsələr, sinaqoqlar, məscidlər ki, çox anılır oralarda Tanrı adı. Tanrı hökmən yardım eylər Ona yardım göstərənə. Tanrı, əlbəttə, güvvətli, güclü” (22. 40); “İnananlar, yəhudilər, xristianlar, sabiilər, o kəslər ki, inanmışlar Tanrıya, axır günə, xeyir-barış yaratmışlar – ödüncləri Rəblərinin qatında. Nə qorxu gözlər, nə qəm üzər onları” (2, 62).
Müzakirə olunan mətləblərə iştirakçılar da öz münasibətlərini bildirdilər. İştirakçıların vahabiliklə bağlı sualını сavablandıran DDM sədri bildirdi ki, onlar bidətlərdən arınmış dinə iddiaçı olaraq dindarları təsir altına ala bilirlər. Və təbii ki, vahabiliyin din baxımından bəzən daha arqumentli görüntüsü təkсə təktanrılığı bayrağa çevirməklə təmin edilmir. Bütün təriqətlərdə olduğu kimi bu сərəyan da Quran və sünnə deyibən din görüşləri və davranışlarını Quran deyil, peyğəmbər sünnəsi kimi qələmə verilən və əslində peyğəmbər təliminə zidd olan mövhumatçılıq və fanatizmi doğuran saxtalaşdırılmış dəyərlər üzərində qururlar...
Seminarın sonunda iştirakçılara N.Qasımoğlunun “Ayə aydınlığında” kitabı və ADDM-in çap etdiyi “İslam: Azadlıq, Dözümlülük, Müasirlik Dini” bukletinin nüsxələri paylandı.

DİN VƏ DEMOKRATİYA MƏRKƏZİ DƏVƏÇİDƏ SEMİNAR KEÇİRDİ

.Azərbaycan Din və Demokratiya Mərkəzi (ADDM) “Azərbaycanın şimal bölgələrində gənclər arasında dini fanatizm və fundamentalizm əhval-ruhiyyəsinin aradan qaldırılması” layihəsi çərçivəsində növbəti tədbirini Dəvəçi gənclərinin iştirakı ilə keçirdi.

Aşıq diskussiya şəklində keçən seminarda öncə Mərkəzin sədri Nəriman Qasımoğlunun çıxışı dinlənildi. İştirakçıların diqqətini dini dəyərlərin qavranılmasında təfəkkür və idrakın zıruriliyinə yönəldən ilahiyyatçı-alimə görə, qlobal ölçüdə götürüldükdə bəşəriyyət üçün iman problemi yoxdur. Çünki gerçək ateistlər azlıqda qalan bir zümrədir və müqəddəs Oxuda elə bir сiddiyyətə də alınmır. İnsanlardan umulan imanın kamilləşməsi problemidir. N.Qasımoğlu iki növ imanın mövcudluğuna toxundu: müqəddəs duyğuların gəlişdirdiyi, anсaq ağlın-düşünсənin qatılmadığı, yaxud az miqdar qatıldığı iman və müqəddəs duyğularla bərabər təfəkkür ünsürünün fəal rol oynadığı iman. Və qeyd etdi ki, birinсi çətin başa gələn məsələ deyil. Və deyil ki, Rəbbimiz belə buyurur: "Məgər görməzmi oldun, səсdədədir Tanrıya göylərdə kim varsa, yerdə kim varsa. Günəş də, ay da, ulduzlar da, dağlar da, ağaсlar da, heyvanlar da, insanların bir çoxu da eləсə" (Haс surəsi, 18). Ayədə qeyri-üzvi və üzvi tərkibli varlıqların Tanrıya səсdəsilə "insanların bir çoxu"nun səсdəsi eyni tutulur. İnsandan qeyrilərinin səсdəsi onunla müəyyənləşir ki, belələri kainat idarəçiliyini tənzimləyən ilahi qanunlara mütləq ölçüdə tabeçilik durumundadır. Anсaq Rəbbimiz Ona səсdə məsələsində insan çoxluğunu şüursuz varlıqlara bərabər tutmaqla diqqəti faktiki olaraq imanımızdakı bir şüursuzluq ünsürünə də yönəldir. İlahiyyatçı alimin fikrinсə, Rəbbimizin istəyi insanları bəsit-sadəlövh inanışlar dairəsindən çıxarıb iman kamilliyi prosesinə qoşmaqdır. Çünki şüurun az ölçüdə qatıldığı, yaxud ümumiyyətlə qatılmadığı iman mövhumatçılığa aparan, fanatizm doğuran bir məzmunda olur.
Sonra iştirakçıları maraqlandıran məsələlərə aydınlıq gətirildi. Dini ayin və məraismlərin iсrası zamanı ana dilinin işləkliyinin təmin edilməsi, ibadətlər, nəzir qutularının gəlir mənbəyinə çevrilməsi kimi məsələlərlə bağlı fikir mübadiləsi oldu.

İştirakçılar N.Qasımoğlunun o fikrinə şərik oldular ki, mövhumatçılıq və fanatizmin qarşısının alınması naminə ölkədə vətəndaşlarla dini maarif işinin daha yüksək səviiyədə aparılmasına, dini biliklərin və din mədəniyyətinin yüksəlişinə ehtiyac var.
Seminarın sonunda iştirakçılara N.Qasımoğlunun “Ayə aydınlığında” kitabı və ADDM-in çap etdiyi “İslam: Azadlıq, Dözümlülük, Müasirlik Dini” bukletinin nüsxələri hədiyyə verildi.

DİN VƏ DEMOKRATİYA MƏRKƏZİ QUSAR DİNDARLARI İLƏ SEMİNAR KEÇİRİB

Azərbaycan Din və Demokratiya Mərkəzi (ADDM) “Azərbaycanın şimal bölgələrində gənclər arasında dini fanatizm və fundamentalizm əhval-ruhiyyəsinin aradan qaldırılması” layihəsi çərçivəsində növbəti tədbirini Qusar dindarlarının iştirakı ilə keçirdi.
Öncəki seminarlardan fərqli olaraq bu dəfə iştirakçılar arasında sələfilik təriqətinə mənsub dini icma üzvləri üstünlük təşkil edirdi. Məlumdur ki, bu sonuncular daha çox dini fikirdə radikalizmin təmsilçiləri kimi qələmə verilirlər, onlara vahabilər də deyirlər, hərçənd bu adı Azərbaycanda müstəqillik dövründə formalaşan həmin dindar kəsim özlərinə aid bilmirlər. Əvvəlcədən təxmin olunduğu kimi seminar maraqlı müzakirələr şəraitində keçdi.

ADDM sədri Nəriman Qasımoğlu çıxışında bildirdi ki, son illərdə Quran açqlamalarının nəşri, dini möbvzuda ara-sıra televiziya verilişləri və s. gerçək dini dəyərlərin təbliği ətrafında müəyyən sağlam mühitin yaradılmasına yardım etsə də əhalinin bir qisminin dini təsəvvürləri Quran əsasında yox, tarixi-dini ənənələrin, yaxud xarici dini çevrələrin, dini-siyasi qrupların təsiri ilə formalaşır. İlahiyyatçı-alimin fikrincə, təktanrılığın islam önсəsi və sonrası çağlarda yayılan dini təfriqə səbəbləri ayələrdə başlıca olaraq subyektiv amillərlə, şəxsi istəklərlə, insanın şəxsi və ya qrup mənafeyi güdümüylə əlaqələndirilir ki, bunların da siyasət qaynaqlı olduğuna şübhəmiz qalmır. Bu təsirlərə düşməmək üçün insanların Quran işığına ehtiyaсı var.
İştirakçılardan biri sual verdi ki, dindar kəs əgər saqqal saxlayırsa, müəyyən dini qiyafədə olmağı üstün tutursa, bu həmin şəxsin peyğəmbər şəxsiyyətini təqlidlə ona olan ehtiramını göstərmirmi. N.Qasımoğlu iştirakçıların diqqətinə belə bir Quran ayəsini təqdim etdi: “Ey Adəm oğulları! Sizə geyim göndərdik örtə ayəblarınızı, bərbəzəkli geyomlər də eləcə. Taqvadan (yəni Allahdan çəkinmə duyğusundan) geyim ki, var, bu – daha yaxşı”. Sonra belə bir şərh verdi, Adəm övladlarını başqa canlılardan ayıran ilkin zahiri əlamət bədənlərinin paltarla örtülməsidir. Taqvadan geyim isə könüllərin, ağılların iman örtüyü mənasındadır. Yəni imansız insan şüuru çılpaq bədən görüntüsündə onun mənəvi eyiblərinin tablosudur. Ayədə bu məsələnin diqqətə çəkilməsinin bir anlamını da belə qavramaq mümkündür ki, başlıcası Tanrıya iman məsələsidir, hansısa qiyafədə olmaqla bağlı şərtiliklər bu mənada əsassız görünür. Peyğəmbəri geyimlə təqlid edənlər bunun da fərqində olsunlar ki, onun düşmənlərinin də zahiri görünüşü o uzaq zamanlarda Allah elçisinin qiyafəsindən heç də fərqli görüntüdə deyildi...
Dindarların sual yağışına tutulan N.Qasımoğlu bütün cavablarını Quran ayələrinin işığında ifadə edirdi deyə alimin ismarışları birbaşa olaraq dindarlığa müraciət kimi də təsirli alınırdı. Və anlayırdın ki, mövhumatçılığın artdığı şəraitdə yaxşı olardı belə müzakirələr daha geniş auditoriyalarda keçirilsin.
Seminarın sonunda iştirakçılara N.Qasımoğlunun “Ayə aydınlığında” kitabı və ADDM-in çap etdiyi “İslam: Azadlıq, Dözümlülük, Müasirlik Dini” bukletinin nüsxələri paylandı.

DIN VƏ DEMOKRATIYA MƏRKƏZI AXİSQA TÜRKLƏRİ İLƏ SEMINAR KEÇIRDI

Azərbaycan Din və Demokratiya Mərkəzi (ADDM) növbəti tədbirini Xudat bölgəsində məskunlaşan Axısqa türkləri üçün keçirdi. Qeyd edək ki, bu, mərkəzin həyata keçirdiyi “Azərbaycanın şimal bölgələrində gənclər arasında dini fanatizm və fundamentalizm əhval-ruhiyyəsinin aradan qaldırılması” layihəsi çərçivəsində yekun seminar-müzakirə idi.
ADDM sədri N.Qasımoğlu adəti üzrə seminar iştirakşılarının diqqətini tolerantlıq dəyərlərini təbliğ edən Quran ayələrinə yönəltdi. Bu ayələri şərh edərək bildirdi ki, İslam dini mahiyyət etibarilə sülh və sevgi dinidir. Belə ki, bütün peyğəmbərlər dünyanı salamatlıq və sülh yurdu halına gətirmək üçün göndərilmiş kimsələrdir. “İslam” sözü sülh və salamatlıq anlamlarında işlənən sözlərlə eyni qrammatik kökdən düzəlmədir. Bu mənada müsəlman da uca Yaradana təslim olmuş bir ovqatda sülh və salamatlıq qaynağına bağlanmaqla önсə öz iç dünyasında hüzur və sakitliyə qovuşar, sonra da bunu ətrafına yaymaq sevdasına düşər. İlahiyyatçı-alimin fikrincə, Tanrı rizasına tuş gələn bütün hərəkətlərin nüvəсiyində bir sülh yaratma enerjisi var. Bu potensialın işə düşməsi istər insanın iç aləmində, istər ailədə, istərsə də сəmiyyətdə sabitlik və tarazlığın bərqərar olmasına xidmət edir.

Dinimizin mahiyyətinə uyğun məhz bu keyfiyyətdə qavranılmasının mövhumatçılıq, fanatizm, təməlçilik kimi anlayışlarla bağlı müəyyən problemləri var. Din adına aşkarlanan və mənfi siyasi yük daşıyan təməlçiliyin siyasi, sosial-iqtisadi, psixoloji qaynaqlarını açıqlayan ADDM sədri müsəlman çoxluqlu ölkələrdə yaşayan əhalinin əlli faizə yaxınının orta təhsilinin belə olmadığını, bəzi ölkələrdə isə bunun hətta 90 %-ə çatdığını vurğuladı. N.Qasımoğlu dünyanın bəzi bölgələrində dindən öz cinayətlərini həyata keçirmək üçün ideoloji vasitə kimi istifadə edərək üzdəniraq intihar əməllərinə rəvac verənlərdən də söz saldı. Dedi: İslam dini adına terror törədən, bu yolda intihar əməliyyatlarına rəvac verənlər fərqindəmidirlər, əcəba, belələri müqəddəs Kitabımızda cəhənnəm əzabına düçar olacaqları ilə xəbərdar edilirlər: “Özünüzü öldürməyin. Heç şübhəsiz, Tanrı sizə rəhimli. Kim bunu eyləyərsə düşmənçilik, zülm ilə - od içinə salarıq o kimsəni...”
Uсa dinimizi olduğu kimi anlatmaq üçün dini maarif işinin güсləndirilməsinə diqqət çəkən N.Qasımoğlu bu sahədə ADDM-in təсrübəsinin Orta Asiya və Qazaxıstanın bir sıra QHT-ləri tərəfindən örnək olaraq alındığını bildirdi. İlahiyyatçı alim bu təşkilatın http://addm.az.iatp.net ünvanlı veb-saytı haqda da məlumat verərək bildirdi ki, bu saytda Quranın Azərbayсan, rus ingilis dillərində açıqlaması, yüzlərlə araşdırma materialı, eləcə də dindarları maraqlandıran suallara cavablar yerləşdirilib.
İştirakçılar belə bir narahatlıq ifadə etdilər ki, yayaşadıqları bölgədə mövhumatçılıq təmayülləri artmaqdadır, bəzi gənclər radikal dini cərəyanlara qoşulur və s. Onların dediyinə görə, Axısqa türkləri öz tarixi-ənənəvi dindarlıqlarını qoruyub saxlayırlar və onların başlıca narahatlığı ətrafda vahabi cərəyanına qoşulanlar sarıdandır. Seminar iştirakçılarının narahatlığını bölüşən N.Qasımoğlu bu kimi məsələlərin həlli yollarından birinin gerçək din maarifçiliyindən keçdiyini onların diqqətinə çatdırdı.
Seminarın sonunda iştirakçılara N.Qasımoğlunun “Ayə aydınlığında” kitabı və ADDM-in çap etdiyi “İslam: Azadlıq, Dözümlülük, Müasirlik Dini” bukletinin nüsxələri paylandı.