Uca Tanrı Quranda bütün xalqlara peyğəmbər göndərildiyini deyir. Bu, Onun rəhməti, insanlara acıması, yardımıdır: «Hər bir millətin bir peyğəmbəri vardır» (Rad, 7). Peyğəmbərlər yüksək mənəvi dəyərlər sahibi olur. Allah taala onları insanların içindən seçir. Xəlifəlik vəzifəsini lazımınca yerinə yetirməyin məsuliyyətini dərk edib bütün çətinliklərə qatlanan bu insanlar Allah qatında yüksək nüfuz sahibidirlər: «Peyğəmbərə salavat göndərər Allah və mələklər» (Əhzəb, 56).

Allah peyğəmbərləri göndərir ki, onlar insanlara salamatlığa və səadətə aparan yolları göstərsin. «Məxluqatın peyğəmbərlərə olan ehtiyacı insanların həkimə olan ehtiyacı kimidir. Ancaq bu fərqlə ki, həkimin doğruluğu yoxlamaqla, peyğəmbərlərinki isə möcüzə ilə olur» yazır Qəzali.

Bəlaların ən böyüyü peyğəmbərlərə gəlir

Peyğəmbərlər Allahın sevdiyi kəslərdir. Onlar haqq yolunda insanların mürşidi, yollarına işıq tutan kəslər olublar. Allah sevgisi ilə hər şeyi ediblər. İnsanların çoxunun tab gətirmədiyi situasiyalarda Allah sevgilərinin daha üstün olması səbəbindən hər şeyə dözüblər, qatlanıblar. Deyirlər ki, bəlaların ən böyüyü peyğəmbərlə gəlir. Və başqa insanlar da insanlığı nə qədər yüksəkdirsə, daha çox sıxıntıya məruz qalır. Onlar Allahın qəhrini də lütfü kimi könül xoşluğu ilə qəbul edəcək bir səlim qəlb sahibi olarlar.. Bu xüsusu nəzərə alıb deyirlər ki, bu dünya axirət ərlərinə, axirət də bu dünya adamlarına haramdır.

Axilles qəhrəman deyil

Axilles qəhrəman deyil. O, anasının onu yeraltı çayda çimizdirməsi, bu səbəbdən də ona ox və qılıncın təsir etməməsi səbəbilə qalib gəlir başqalarına. Bu, start vəziyyətində oyun qaydalarının pozulması yolu ilə, ədalətsizlik yolu ilə qələbədir. Amma peyğəmbərlərin işi başqadır. Onlar peyğəmbərliyə nə soy ilə nail olublar, nə də sehrli bir özəlliklə başqalarından fərqləndiriliblər. Daha doğrusu, onlara verlən bu və ya digər imkan üçün birinci növbədə onlar bərabər start vəziyyətində öz imanları ilə hamıdan üstün olublar. Peyğəmbərlərlə hökmdarların fərqi isə odur ki, birincilər hilminin və insanlara sevgisinin əzabını çəkir, ikincilər isə hökm etmənin zövqünü dadır.

Suçlulardan ibarət düşmənlər

Peyğəmbərlər dünyadakı nöqsanlılarla üz-üzə olub, ömürləri mücadilə ilə keçir. Onların tərəf müqabili günahkarlar, tamam əks qütbdə olan insanlardır. «Biz hər bir peyğəmbərə suçlulardan ibarət düşmənlər var etmişik" (Furqan, 31). Peyğəmbərlər onlara alternativ göstərir: başqa cür də yaşamaq olar, belə daha yaxşıdır, bu cür yaşayıb Allah razılığına nail olmaq olar. Onda təkcə müvəqqəti olan bu dünyada yox, həm də müvəqqəti olmayan o dünyada da özünə xoş sonuc əldə edərsən. Peyğəmbərlər onlara yol göstərir ki, içlərindəki pozitiv potensialın varlığının fərqində olsunlar, onu hərəkətə gətirsinlər və faydasındın bəhrələnsinlər. Müqəddəs Kitabımızdan öyrənirik ki, peyğəmbərlər də səhvə yol verərmiş. Axı İnsandılar! Beləliklə...

Adəm peyğəmbər

Adəm ilk insan və peyğəmbərdir. Onun üçün asan olan o idi ki, Allah dərgahında olmuşdu. Yaşamaq üçün cənnətə gətirilmişdi. Və burada yaşamaq üçün imtahandan uğurla çıxmalı idi. Allah taala onunla əhd də bağlanmışdı: «Biz Adəmlə əhd bağlamışdıq» (Ta-hə 115). Amma Adəm peyğəmbər bu imtahandan uğurla çıxmır. Qadağan olunmuş meyvə qarşısında əhdi unudur və cənnətdən qovulur. Bu, şeytanın fəal cəhdləri ilə baş tutub: «Şeytan pıçıldadı: «Ey Adəm, sənə əbədiyyət ağacını,fani olmayan bir səltənəti göstərimmi? O ağacın meyvələrindən yedilər, ayıb yerləri göründü. Bunları cənnət yarpaqlarıyla örtməyə başladılar» (Ta-hə,120-121). Rəbbimiz Adəm peyğəmbəri zəif olmaqda, səbatsızlıqda qınyaır: «Əhdini unutdu o. Səbat adlı şey görmədik biz onda» (Ta-hə, 115).

Yunus peyğəmbər

Quranda deyilir ki, Yunus peyğəmbər böyük bir şəhərə peyğəmbər olaraq göndərilibmiş. «Yüz min, yaxud daha çox adama peyğəmbər göndərdik onu» (Saffət, 147). Bu şəhərin Dəclənin kənarında, indiki Mosulun yerində olan Ninəva şəhəri olduğu güman edilir. Rəvayətə görə, Yunus peyğəmbər otuz üç il camaatı imana çağırıb, amma cəmi iki adam iman edib. Və o dözməyib, yorulub, usanıb, vəzifəsini yarımçıq qoyaraq şəhəri tərk edib. Quranda səbrsizlik qınağı Yunus peyğəmbərə də ünvanlanıb: «Rəbbin Öz hökmünü verənə qədər səbr elə! Balıq sahibinə (Yunus peyğəmbər) oxşamayasan» (Qələm, 48). Quranda onun hirslənib getdiyi deyilir: «Zunnunu da yada sal. Hirslənərək gedərkən zənn elədi Biz onu sıxıntıya salmarıq. Və nəhayət, qaranlıqlar içində «Səndən başqa tanrı yoxdur. Ucalardan ucasan. Mən gerçəkdən zalım idim!» deyərək çağırmışdı Rəbbini» (Ənbiya, 87). «Batmaq təhlükəsi yaranan zaman püşk atdılar. Yunusun bəxtinə düşdü püşk» (Saffət, , 141).

Musa peyğəmbər

Musa peyğəmbər tutulan iradlardan biri onun səmimiyyəti ucundan yol verdiyi xəta ilə bağlı idi. Bir adam öldürmüşdü. «Sən qətlə yetirmişdin bir nəfəri...» (Ta-hə, 40). Bu qətllə bağlı başqa bir yerdə – Qasas surəsində məlumat verilir: «Gördü iki nəfər bir-birilə boğuşur. Biri öz qövmündən, digəri düşmənlərdən idi. Qövmündən olan kimsə düşməni əleyhinə yardım istədi Musadan. Musa düşmən qövmdən olanı elə vurdu ki, oradaca canı çıxdı» (Qasas, 15). Musa peyğəmbər sonradan o qışqırıqçının fitnəkar olduğunu anlayır və Allah onun suçunu bağışlayır. Quranda Musa peyğəmbərin Xızırla qarşılaşması da verilir. Onda biliyinin çox olması qənaəti yaranmaışdı. Şəms Təbrizli «Məqalat»ında yazır: Həzrəti Musa (Tanrının salamı üzərinə olsun) «Mən yer üzündə olan insanlardan daha bilikliyəm» deyə bir az təkəbbür göstərincə Allah onu Xızır əleyhissalama həvalə etdi ki, onunla dolaşsın, mənlik fikrini özündən uzaqlaşdırsın»

Davud peyğəmbər

Rəvayətə görə, Davud peyğəmbərin 99 arvadı olub. Bir gün balkonda duranda daha bir gözəl qadın görür və ona da evlənmək istəyir. Allaha dua eləməyə başlayıb. Bu vaxt iki nəfər gəlib və onunla görüşmək istədiyini deyib. Gözətçilər buraxmasa da, onlar divardan keçirlər. Biri Davud peyğəmbərin sağında, o biri solunda oturub. Həmin rəvayət Qurandakı bu ayələr əsasında yaranıb: «Xəbərin varmı sənin o şikayətçilərin əhvalatından. Dırmaşaraq mə'bədin divarına girmişdilər Davudun yanına, ürkmüşdü onlardan Davud. Demişdilər: «Qorxma, biz iki şikayətçiyik. Birimiz qəsd eləmiş o birinin haqqına. Haqq ilə hakimlik elə aramızda, basma haqqı, doğru yolun ortasına yönəlt bizi» (Sad 21-22). Sonra onlar şikayətlərini peyğəmbər və hökmdar olan Davuda belə çatdırırlar: «Bu mənim qardaşımdır. Doxsan doqquz qoyunu var, mənimsə bircə qoyunum. «Bunu da mənə ver» dedi. Mübahisəmiz düşdü, məni məğlub elədi». Davud dedi: «Sənin qoyununu öz qoyunlarına qatmaqla haqqını tapdamış o. Təcavüz eləyər bir-birinin haqqına şəriklərin bir çoxu. Ancaq iman gətirənlər, əməli salehlərsə bunlara aid deyil, sayları da lap azdır». Davud zənn elədi imtahana çəkilir. Rəbbindən məğfirət dilədi, əyildi, Ona tutdu üzünü» (Sad 23-24).

Davud səhvini anladıqdan sonra tövbə edir, Allahdan bağışlanmasını istəyir. Allah onun bağışlandığını bildirir: «Beləcə bağışladıq onu. Payını çox eləmişik dünyada, gözəl bir məqama yetişmiş axirətdə» və belə vəhy edir: «Ey Davud! Biz səni yer üzünün xəlifəsi elədik. Sən haqq ilə hakimlik elə insanlar arasında. Olma nəfsinin əsiri, səni Allah yolundan azdırar nəfsin. Haqq-hesab çəkilən günü unutduğuna görə şiddətli bir əzaba düçar olar Allahın yolundan azan adamlar» (Sad 25-26).

Zəkəriyyə peyğəmbər

Quranda deyilir ki, Allah taala Zəkəriyyə peyğəmbərə oğul mücdəsi verəndə o, belə deyib: «Rəbbim, qocalıq haqlamış məni, arvadım da sonsuzdur, oğlum necə ola bilər?» (Məryəm, 8). Yəni şübhəyə düşür, Allah taalanın sonsuz qüdrətini lazımınca qiymətləndirmir. Mövlana «Fihi ma fih»də bu xüsusda yazır: «Allah ona bildirdi: «Ey Zəkəryyə, ipin ucunu itirdin ha. Mən sənə yüz min kərə səbəblərdən kənar işləri göstərdiyim halda sən hələ səbəblərin bəhanələr olduğunu bilmirsənmi? Bu anda mən gözünün önündə səndən qadın və hamiləlik olmadan da yüz min uşaq dünyaya gətirə bilərəm. Buna gücüm yetər... Mən ruhlar aləmində səni ata-anasız yaratmadımmı? Sən var olmadan da üzərində lütf və inayətim yox idimi? Bunları niyə unudursan?» qarşılığını verdi».

Məhəmməd peyğəmbər

Kainatın fəxri, insanlara «işıq saçan bir nur» (Əhzəb 46) olaraq göndərilən Uca Peyğəmbərimiz Məhəmməd Mustafa bəşəriyyət üçün əxlaq cəhətindən «ən gözəl nümunədir» (Əhzəb 21). Bununla belə, Quranda peyğəmbərimizə də kiçicik irad var. Bir kora lazımi diqqət yetirmədiyinə görə. Abəsə surəsində deyilir: «Tökdü qaş-qabağını, çevirdi üzünü peyğəmbər. Bir kor kimsə gələn zaman yanına. Nə bilirsən, bəlkə söhbətini eşidərək paklanacaqdı. Yaxud bir öyüd alacaqdı, gərəyinə gələcəkdi bu öyüd. Amma kim ki, varlıdır, sən yalnız ona diqqət yetirirsən. Bir halda ki, paklığa çağırmaqdır Sənin işin sadəcə. Amma yanına gələn zaman Allahdan qorxan bir kəs. Ondan üz döndərirsən. Belə davranmayasan. Allahın ayələri bir öyüddür, hamıdan ötrüdür (Abəsə, 1-11).

Nəhayət

Bütün bunları yazmaqla güman edilməsin ki, bəlkə də, gizlədilməsi lazım gələn sirləri açırıq. Əsla, bu iradları edən Allah taala onları gizləməyib, Kitabında yazıb ki, nəticə çıxaraq. Nə də ona görə yazmırıq ki, «bax, peyğəmbərlərin də nöqsanı olur» deyək, nöqsanlardan daha az çəkinək. Bunları ona görə sadaladıq ki, üstün əxlaqın peyğəmbərlərə hansı çətinliklərə başa gəldiyininin fərqinə bir daha varaq, onların daha yaxından dərk edək və daha çox sevək. Eyni zamanda, onları alternativ sitayiş mənbəyinə çevirməyək.