Bu günlərdə Vətəndaş Cəmiyyəti Uğrunda Qadınlar Alyansı «Nəriman Qasımoğlu hicab anlayışının islam dininin tələbləri kontekstində qadınlara aid baş örtüyü kimi qələmə verilməsinə qarşı» adında dinləmə keçirib. «Hüquq» Nəşrlər Evinin rəhbəri Şahbaz Xuduoğlunun sədrlik etdiyi tədbirin məruzəçisi, ilahiyyatçı alim Nəriman Qasımoğlu və dinləmədə cavabdeh qismində dayanan kulturoloq Aydın Talıbzadə arasında diskussiyadan bir hissə.

A.Talıbzadə: «Professor Niyazi Mehdi mənə deyəndə ki, əgər istəsən, vətəndaş dinləməsində tanınmış islamşünas Nəriman Qasımoğlunun hicabla bağlı iddiasına qarşı çıxış edə bilərsən, əvvəlcə tərəddüd keçirdim. Amma sonra fikirləşdim ki, niyə də olmasın, axı hicab da insanın müxtəlif həyat situasiyalarında taxdığı maskaların bir təzahürü kimi çözülməyə şanslıdır. O səbəbdən mən hicabla bağlı çoxsaylı müəlliflərin tarixi və analitik yazılarını oxumağa başladım, qısa bir vaxtda qədərincə dəyərli məlumat topladım. İslamda «hicab» məsələsi mənə zaman-zaman dünya mədəniyyətlərində müxtəlif mənəvi-əxlaqi kontekstlərdə görünmüş hicablanmaq probleminin yalnız tərkib hissəsi kimi göründü. Hicab sosial-kulturoloji təzahürdür. Hicab qadının toxunulmazlıq hüququnun nümayişidir. Hicab qadınlığın manifestasiyasıdır. Hicab qutsal qadağanı eyhamlaşdırmaq vasitəsidir. Hicab qadının psixo-fizioloji təhlükəsizliyinin təminatçısıdır.

Düzü, mən vətəndaş dinləməsinə bu fikirlərlə gəldim və çıxışımda daha çox kulturoloji aspekti günün prioriteti sandım. Nəriman Qasımoğlu hicabla ilişikli irəli sürdüyü iddianı birbaşa Quran ayələri üzərində qurmuşdu və göstərirdi ki, onlardakı hicabın baş örtüyü kimi qələmə verilməsi heç də düzgün deyil. Əlbəttə ki, Quranı tərcümə etmiş birisilə bu müstəvidə dartışmaq mənim üçün asan olmayacaqdı. Lakin mən sübut etməyə çalışdım ki, hicab mədəniyyətlər tarixində heç də kişilərin qurnazlığı, eqoizmi, despotizmi nəticəsində ilişib qalmayıb. Əgər insanlıq nə vaxtsa hicabı öz mənəvi-ruhi rahatlığına görə «kəşf» edib tapıbsa və bunu adətə, ənənəyə çeviribsə, biz hicaba, hicabı formalaşdırmış ənənəyə bir kulturoloji faktor kimi hörmətlə yanaşmalıyıq.

Amma bizim dinləyicilərimiz yalnız gənc insanlar idi və onların yaş hüdudu heç 23-ü də keçməmişdi. Niyə mən bu məqamı xüsusi vurğulayıram? Auditoriyanı məsələnin elmi-kulturoloji aspekti yox, onun sosial tərəfi, günümüzlə əlaqəsi maraqlandırırdı. Bu yöndə isə mənim düşüncələrim bir düz xətt üzrə düzənlənir. Belə ki, demokratik toplumda hicab hər bir qadının öz azad seçimi olmalıdır və ona hicabla bağlı göstərilən hər hansı bir təzyiq azadlığa təcavüz kimi qiymətləndirilməlidir.

Bu vətəndaş dinləməsində mən özüm üçün belə qərara gəldim ki, hicaba qayıdış Azərbaycanın müasir gerçəkliyində nonsensdir, mümkünsüzdür və gənclərin böyük əksəriyyəti bu məsələyə demokratik dəyərlər çərçivəsindən yanaşıb onu bir elə də toplum üçün aktual saymır. O ki qaldı mənə, məhz bu dinləmədən sonra hicabın kulturoloji gələnəyi və sosial-fəlsəfi mahiyyəti barədə elmi bir məqalə yazmağı planlaşdırdım».

N.Qasımoğlu: «Bilirsiniz, ənənəvi dindarlar üçün hicab anlayışı dinimizin tələbləri kontekstində qadınlara aid baş örtüyü kimi qavranıldığından ümumən dini geyim kodeksinə riayət məsələsi həm də artıq etiqadi bir bağlamda təqdim edilir və bu etiqadi müstəvidə məsələyə başqa cür yanaşma birmənalı olaraq rədd olunur. Halbuki Müqəddəs Oxuda «hicab» sözü bir termin olaraq müsəlman ölkələrində nəzərdə tutulduğu kimi geyim tərzinə qətiyyən aidiyyatı olmayan bir anlayışdır. Bu söz 7 ayədə keçir və o 7 ayənin heç birində bu, baş örtüyü və ya hansısa başqa bir geyim üçün nəzərdə tutulmur.

Ayələrdən biri Həzrət Məryəmlə bağlıdır: «Məryəmi də an Yazıda. Ailəsindən kənarlaşıb çəkilmişdi şərq tərəfdə bir yerə. Bir hicab (hərfən «pərdə») çəkmişdi aralarına. Biz Öz Ruhumuzu göndərdik ona, doğruçu bir insan kimi göründü ona» (19, 16-17).

Sədd surəsindəki ayədə də söhbət inananlarla dananlar arasında çəkilən pərdədən gedir: «İki tərəf arasında bir hicab (hərfən «pərdə»), sədd üstündə adamlar...» (7, 46).

Başqa bir ayədəsə Rəbbimiz buyurur: «Yalnızca bir vəhy ilə, yaxud hicab (hərfən «pərdə») dalından danışar bəşərlə Tanrı. Ya da bir elçi göndərər, vəhy eyləyər ona istədiyi nəsnəni. O, uca, hikmət yiyəsi» (42, 51).

Başqa ayələrin orijinalında da işlənən «hicab» sözü «pərdə» anlamındadır. Bir sözlə, Müqəddəs Oxuda gedən «hicab» sözünün müsəlman qadınlarına aid bilinən baş örtüyünə heç bir dəxli yoxdur».

Arqumentlərinə qarşı cavabdeh A.Talıbzadənin sözlərinə gəlincə, ilahiyyatçı alim deyir: «Aydın Talıbzadə tanınmış kulturoloqdur, arqumentləri də kulturoloji idi. O, qadınların yaşmanmasının əski yəhudi, hind, yunan köklərindən itələnərək əsaslandırdı ki, Müqəddəs Oxudakı hicabı bu ənənələrdən çıxış edərək yozsaq, ənənəvi dini anlamlar alınacaq. Ancaq hər halda o da etiraf etdi ki, toplumda qadınların hicab və hicabsızlıqla bağlı seçənək azadlığı olmalıdır».