Qurani-Kərimdə törəmələriylə birlikdə qırxa yaxın yerdə işlənən bu anlayışın kökü olan «cəhd» qərarlı və şüurlu çalışma deməkdir. İslam ədəbiyyatında bu çalışmanın bədəni olanına «cihad», ruhi olanına «mücadilə», fikri və elmi olanına «ictihad» deyilir. Quran terminologiyasında «cihad» dediyimiz üç tip cəhdin hamısını ifadə edəcək şəkildə işlədilir. Quran bunu «Allah yolunda çalışmaq» şəklində ifadə edir.

Cihad mal, can və fikir ünsürlərindən biri və ya hamısı ilə sərgilənir (bax.: Nisa 95; Ənfəl 72; Tövbə 20; Hücurat 15).

Cihadın bədəni və ruhi qismini sərgiləyənə mücahid, elmi və fikri qismini sərgiləyənə isə müctəhid deyilir.

İslam ədəbiyyatında başlanğıcdan bəri dörd cür cihaddan bəhs edilir. Çox sayda hədisin də qaynaqlıq etdiyi cihad növləri bunlardır:

1. İç dünyamızda nəfs ilə cihad. Bu mövzuda bir hədis çox məşhurdur: «Gerçək mücahid Allah yolunda nəfsinin pisliklərini məğlub eləmək üçün cihad edəndir». Bu anlamda cihadın bir nömrəli sahəsi insan mənliyidir. İqbal bu ən böyük cihada diqqət çəkərkən belə deyir: «Mənim içim atsız və ordusuz bir davanın meydanıdır. Onu görmə gözü mənim kimi olanlar görə bilər». («Cavidnamə», beyt 786).

2. Şeytan ilə cihad. Bu da pis duyğu və düşüncələrlə cihad olaraq anladılır.

3. İnkarçılar və ikiüzlülərlə cihad. Bunun da asandan çətinə doğru dörd mərhələsi var. Ürəkdən qarşı çıxma, dil ilə qarşı çıxma, mal ilə qarşı çıxma, bədənlə qarşı çıxma.

4. Zalımlar və insanlara pislik edənlərlə cihad. Bu nöqtədə Peyğəmbərimizin bir sözünə tez-tez istinad edilir: «Zalım idarəçi qarşısında gerçəyi dilə gətirmək cihadın ən böyüklərindən biridir». Quranın bu məsələdəki mövqeyi çox aşkardır. Nisa surəsinin 75-ci ayəsində belə deyilir: «Sizə nə oldu axı, nəyə görə Allah yolunda, zavallı kişilərin, qadınların, uşaqların uğrunda vuruşmursunuz, axı «Rəbbimiz, çıxar bizim adamları zalım olan bu şəhərdən, bizə bir başçı göndər» deyər onlar».

Başda Bernard Levis olmaqla bir sıra Qərb müəlliflərinin guya zalım idarəçiliyə qarşı çıxmaq düşüncəsinin islama zidd olması haqda fikriləri, yuxarıdakı ayədən də göründüyü, kimi islama yaddır.

Cihada sarılanlar Allaha gedən yolu taparlar (Ənkəbut 69), cihadı tərk edənlər isə onun yerinə qoyduqları nə olur-olsun, tənəzzülə məhkumdurlar (Tövbə 24).