Asanlıq, asanlaşdırma xəfifləşdirmə mənasındakı sözlər (yüsr, yüsra, yesir, meysur, təhfif) Quranda (fel və isim kimi) qırxa yaxın yerdə keçir. Bunların çoxunda Allahın asanlaşdırıcı bir iradə daşıdığı, qulları üçün asanlıq və xəfiflik istədiyi anladılır.

Yüsrün antonimi Quranda üsrdür (çətinlik). Üluhiyyətin ən əsas özəlliyi rəhmət olduğundan ən əsas özəlliklərindən birinin də asanlaşdırıcılıq olması qaçılmazdır. Quran bu xüsusda belə deyir: «Allah sizə asanlıq (yüsr) istər, sizin üçün çətinlik (üsr) istəməz» (Baqara, 185) və «Allah istər yükünüzü yüngül eləyə. Zəif yaranmışdır insan binadan» (Nisa, 28).

Yaradıcı Qüdrətin özünə bu özəlliyi aid etməsi varlıqda da bir təcəlli tapmalıdır. Quran bu nöqtəyə aid belə deyir: «Heç şübhəsiz, hər çətinliyin yanında bir asanlıq var, qəti olaraq hər çətinlik özü ilə bir asanlıq gətirir» (İnşirah, 5-6).

Asanlıq və asanlaşdırma şərtinin vəhy-insan əlaqəsinə tətbiqini görürük. Quran özündən bəhs edəndə bu ifadəni tam dörd dəfə işlədir: «And olsun ki, Biz bu Quranı oxunub anlaşılsın, öyüd alınsın deyə asanlaşdırdıq» (Qamər, 17, 22, 32, 40). Bu ifadələr də diqqət çəkicidir: «Quranı sənin dilinlə asanlaşdırdıq ki, müttəqilərə mücdə verən, tərs olan kəslərə xəbərdarlıq edən zaman bir çətinlik çəkməyəsən» (Məryəm, 97); «Biz o Quranı sənin dilin üzrə gerçəkdən asanlaşdırdıq ki, onlar anlayıb öyüd ala bilsinlər» (Duxən, 58).

Yüsr Quranın özünün oxunmasında da uyulması lazım gələn bir şərtdir. Müzzəmmil surəsinin 20-ci ayəsində ibadət vaxtı asan gələni oxumaq tövsiyəsi var. Çünki «Quran çətinlik, sıxıntı, əziyyət gətirsin deyə göndərilməyib» (Ta-hə 2).

İnsan həyatında yüsr gözəllik, bolluq, comərdlik, Allaha sayğı kimi dəyərlərlə birlikdə vücud tapır. Hər şeydən öncə, təqva asanlığı bir ilahi bəxşiş olaraq gətirir (Talaq, 4).

Bundan əlavə, sahib olduqlarından verən, təqvaya sarılan, gözəlliyi mənimsəyən fərd və cəmiyyətlər üçün həyat asanlaşdırılır, onların yüsrə çatmaları rahatlıqla təmin edilir. Quran burada «yüsrün təysiri» deyimini işlədir ki, bu yüsrü yüsr ilə əldə eləməyi təmin etmək deməkdir. Asanı sevib axtarmaq yetməz, asanı əldə etmə asanlığını da yaxalamaq lazımdı. Anılan yerdə Quran bu sirrə də diqqət çəkir (Leyl, 7; Ələ, 8).

Xəsislik yolu seçən insanlarla heç bir maddə və könül alış-verişində olmayan, gözəlliyi yalanlayıb gözələ arxa çevirən fərd və cəmiyyətlər isə çətinliyə sürüklənir. Quran burada «üsrün təysiri» ifadəsini işlədir ki, bu, çətinliyi asan zənn etmək mənası verir. İnsan qəflət və yanlış biliyin dustağı halına gələndə çətini asan saya bilər və heç fərqində olmadan başına minlərlə sıxıntı və problem yığa bilər.

Dində yüsrlə bağlı deyilir ki, güc çatmayan şeyi təklif etməmək lazımdır. Bir də ilahi əmrlər insanı çətinə sürükləməməli, ona yarar verməlidir. İslam alimləri burada bir məsələdə ortaq məxrəcə gəliblər ki, dinin gəlişi, ilahi əmrlərin və yasaqların göndərilişi üçdür: bir yararın əldə edilməsi, bir zərərin qarşısının alınması, bir də çətinliyin yüngülləşdirilməsi. Quran bütün əmr və yasaq qoyan ayələrdə bu gerçəkləri özü göstərir. Buna fiqh dilində hökmün hikməti və ya məqsədi deyilir. Məsələn, namazı əmr edən ayə: «Namaz qıl. İnsanı əxlaqsızlıqdan, fənalıqdan qoruyar namaz.» (Ankəbut, 45). Zəkatı əmr edən ayə bunun hikmətini təmizlənib arınma, malı bərəkətləndirmə (Tövbə, 103), içki və qumar yasağı gətirən ayə bunun hikmətinin şeytanın vücud verəcəyi pislik, qəzəb və düşmənlikdən uzaq qalmaq (Maidə, 90-91) olduğunu bildirir.

Asanlıq prinsipinin peyğəmbərimiz tərəfindən həyata keçirilməsi nümunələri bir rəhmət möcüzəsidir. «Allah dini bir asanlıq və xoşgörü olaraq göndərdi» buyuran odur. Və o biri asanlıq, biri çətinlik ərz edən seçənəklərdən asanlıq gətirəni seçməyi prinsip edib. Bütün bunlar bizi bu nöqtələri təsbit etməyə sövq edir:

a) islam dinində həyat və insanla çatışan heç bir əmr və yasaq yoxdur: Allah və peyğəmbər altından qalxa bilməyəcəyi heç bir yükü insana yükləməyib. İslam insanı yoxuşa yönəldən, çətinə salan, insan üçün həyatı işgəncəyə çevirən heç nəyi qəbul etmir. Evlənməmək, yeyib-içməmək, dünya nemətlərindən əl çəkmə, gülüb-əylənməmək, çalışıb-qazanmamaq və s. kimi insan yaradılışına tərs düşən tövrləri islam qəbul etmir. İbadətlər bir işgəncə, bir sıxıntı deyil, bir iç fərəhliyi və Yaradıcıyla hüzur verici bir yaxınlıq olduğu müddətdə məna daşıyır. Bu üzdən «Dində məcburiyyət yoxdur» (Baqara, 256).

«Dində məcburiyyət yoxdur» prinsipinin də iki praktik mənası var. Din çətinlik gətirən heç bir hökmə malik deyil və din adına çətinlik gətirmə, təzyiq ilahi iradəyə ziddir.

b) Peyğəmbərimizin xoşgörü və asanlıq üçün göndərilməsinin ikinci anlamı hz.Aişənin bu sözündə açıq görünür: «Uca peyğəmbər biri daha asan, biri daha çətin iki seçim qarşısında qalanda mütləq hər zaman asanı seçərdi». Allahın qoyduğu ölçülərə toxunmaq olmaz. Onların zədələnməsi insanı islamdan qırağa çıxarar. Fəqət bir məsələdə Allahın qoyduğu qəti bir ölçü yoxsa, məsələ mübahlar müstəvisinə girirsə, o nöqtədə ən asanı seçib çətindən qaçmaq islam peyğəmbərinin mövqeyidir. Necə ki o: «Mücdələyin, nifrət etdirməyin, asanlaşdırın, çətinləşdirməyin» buyuraraq bu tövrünü bir formul olaraq ortaya qoyub.